Trong thập kỷ vừa qua, công nghệ tài chính (Fintech) có phát triển rất nhanh chóng và đặt ra nhiều thách thức cho các mô hình kinh doanh truyền thống trên toàn cầu. Trong đó, châu Á chứng kiến tốc độ tăng trưởng mạnh mẽ của Fintech, kể từ năm 2010, đầu tư vào Fintech ở Châu Á đã tăng trưởng gấp gần 100 lần, trong đó Trung Quốc đang có tỷ trọng áp đảo.
Tính cộng dồn từ năm 2010 đến tháng 3 năm 2017, Mỹ là nơi đầu tư vào fintech nhiều nhất (63,1 tỷ USD), tiếp sau là Châu Á - Thái Bình Dương (22,9 tỷ USD) và thứ ba là nhóm các nước Châu Âu, Trung Đông và Châu Phi (10,8 tỷ USD). Tuy nhiên, 2015 là năm đầu tiên mà tăng trưởng đầu tư vào Fintech mạnh mẽ nhất là ở các nước Châu Á – Thái Bình Dương, mặc dù Fintech ở các nước Châu Á tập trung chủ yếu vào lĩnh vực bán lẻ và doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNVVN).
Sự đổi mới của công nghệ tài chính Fintech được thực hiện trên nhiều phương diện, từ hoạt động cho vay đến các giao dịch tần suất cao, dữ liệu lớn. Có nhiều câu chuyện thành công về ứng dụng Fintech vào hoạt động ngân hàng trên khắp toàn cầu như dịch vụ ngân hàng ứng dụng điện thoại di động ở Kê-nia, Trung Quốc, đã giúp hàng triệu người chưa biết đến các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng được tiếp cận với hệ thống tài chính chính thức. Dịch vụ chuyển tiền giúp các nước đang phát triển chuyển tiền giữa các quốc gia một cách nhanh chóng với giá thành rẻ.
Các mảng sản phẩm/dịch vụ chính do các các công ty công nghệ tài chính toàn cầu cung cấp thường là dịch vụ thanh toán; bảo hiểm; lập kế hoạch; cho vay/huy động vốn từ đám đông; công nghệ sổ cái điện tử (blockchain); mua bán và đầu tư; dữ liệu và phân tích, an ninh bảo mật.
Fintech ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển của các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng tùy thuộc đặc điểm khách hàng như tuổi tác, sự am hiểu công nghệ, mức độ sử dụng dịch vụ ngân hàng điện tử; tùy thuộc vào quan điểm và chính sách của các cơ quan quản lý như sự cởi mở, mức độ tạo điều kiện tiếp cận công nghệ, sản phẩm mới, khuyến khích cạnh tranh hay muốn đảm bảo an toàn; tùy thuộc vào đặc điểm và mức độ phát triển của lĩnh vực ngân hàng, nhất là hệ sinh thái của fintech mà cụ thể là mức độ hợp tác chặt chẽ giữa các công ty công nghệ, viễn thông, môi trường kinh tế/đầu tư với ngân hàng.
Theo các chuyên gia, ngành ngân hàng phản ứng với sự phát triển của Fintech theo 5 cách khác nhau, như coi các công ty fintech là đối tác; là lựa chọn đầu tư mạo hiểm; cân nhắc về việc mua bán sáp nhập; hoặc hợp tác thúc đẩy sự phát triển của fintech,… hoặc nghiên cứu và phát triển trong nội bộ hệ thống ngân hàng. Các ngân hàng Châu Á hiện có xu hướng cộng tác với hệ sinh thái Fintech, tuy nhiên mức độ đầu tư của ngân hàng vào Fintech còn nhỏ, chỉ chiếm khoảng 2% nguồn vốn. Đó là con số chung cho các ngân hàng ở Châu Á, nhưng đối với Singapore, thì có phần khác biệt.
Tại Hội thảo Nữ lãnh đạo trong lĩnh vực ngân hàng và công nghệ tài chính tổ chức tại Hà Nội ngày 30/3/2017, chuyên gia của Boston Consulting Group nhận định, ở Châu Á, Fintech có khả năng gây ảnh hưởng cao ở Trung Quốc, thấp với Singapore và cao với Việt Nam.
Ở Singapore, mô hình Fintech cộng tác với ngân hàng có xu hướng thu hút được vốn đầu tư ngày càng nhiều hơn. Trong lĩnh vực ngân hàng, Fintech dễ tác động nhất tới nhóm khách hàng cá nhân, tiếp theo là Doanh nghiệp vừa và nhỏ, và cuối cùng là doanh nghiệp lớn/tập đoàn. Tính sáng tạo của Fintech đặt ra những yêu cầu mới về quản lý. Và thực tế ở các nước khu vực Châu Á như Hồng Kông, Thái Lan, In-đô-nê-xia, Ma-lay-sia, Ngân hàng trung ương của các nước này đều có xu hướng có các chính sách, hành động hỗ trợ ngày một nhiều hơn cho sự đổi mới và phát triển Fintech. Singapore, với tư cách một trung tâm tài chính của Châu Á, Chính phủ Singapore có những sáng kiến và nỗ lực mạnh mẽ để hỗ trợ cho sự phát triển và đổi mới Fintech. Cơ quan quản lý tiền tệ Singapore (MAS) đã thực hiện quy định tạo thuận lợi cho môi trường fintech, đồng thời tăng tính an toàn, củng cố an ninh mạng, đảm bảo bảo mật dữ liệu, quy chế tạo thuận lợi cho thử nghiệm sản phẩm mới; triển khai cơ chế giám sát báo cáo hiệu quả, tạo hệ sinh thái hỗ trợ đổi mới sáng tạo, hỗ trợ tài chính, khuyến khích thanh toán điện tử.
Bên cạnh đó, MAS đã đưa ra sáng kiến Trung tâm Tài chính Thông minh từ năm 2016 nhằm các mục tiêu: tăng hiệu quả, tạo cơ hội, quản lý rủi ro tốt hơn và nâng cao đời sống người dân. Trong hai năm qua, Singapore cũng có nhiều sáng kiến cụ thể để phát triển Fintech và hỗ trợ đổi mới.
Về mặt quản lý trên phương diện toàn cầu, Quỹ Tiền tệ quốc tế đã thành lập Nhóm tư vấn gồm các lãnh đạo có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực tài chính và công nghệ, các nhà quản lý, luật sư và giảng viên đại học, những người tiên phong trong lĩnh vực Fintech. Nhóm Tư vấn có nhiệm vụ tham mưu, giúp IMF nắm được sâu sắc hơn các vấn đề về Fintech toàn cầu; phối hợp chặt chẽ với Tổ công tác liên vụ của IMF về tài chính và công nghệ (thành lập năm 2016) để nghiên cứu mối quan hệ về mặt kinh tế và quyền lực kiểm soát đối với sự phát triển trong lĩnh vực tài chính và công nghệ.
Ở Việt Nam, ngày 16/03/2017, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) thành lập Ban Chỉ đạo về lĩnh vực công nghệ tài chính của NHNN do Phó Thống đốc NHNN Nguyễn Kim Anh là Trưởng Ban để tham mưu, đề xuất với Thống đốc các giải pháp nhằm hoàn thiện hệ sinh thái, kể cả hoàn thiện khuôn khổ pháp lý nhằm tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp Fintech ở Việt Nam phát triển, phù hợp với chủ trương, định hướng của Chính phủ.
Việt Nam được đánh giá là thị trường có dân số đông và trẻ, am hiểu công nghệ, nhiều khách hàng chưa được tiếp cận dịch vụ ngân hàng; Cơ quan quản lý hướng tới mục tiêu an toàn nhưng khuôn khổ pháp lý cần tiếp tục hoàn thiện đầy đủ cho lĩnh vực Fintech. Các hoạt động ngân hàng đã có sự phát triển nhưng vẫn theo mô hình truyền thống, mục tiêu an toàn. Các công ty công nghệ hợp tác tốt với Fintech. Theo đó, mô hình ngân hàng cộng tác với Fintech trên cơ sở xây dựng chiến lược kinh doanh toàn diện, đi đôi với việc cơ quan quản lý giám sát chặt chẽ với một khuôn khổ pháp lý hiệu lực, hiệu quả là một lựa chọn hợp lý cho hệ thống ngân hàng Việt Nam.
VMH.