Ủy ban thường vụ Quốc hội thảo luận về Luật Quản lý nợ công sửa đổi

Theo Tờ trình dự án Luật Quản lý nợ công do Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng trình bày, qua hơn 6 năm triển khai thực hiện, Luật Quản lý nợ công đã tạo hành lang pháp lý phù hợp với mức độ phát triển của nền kinh tế - xã hội; góp phần quan trọng trong huy động vốn cho bù đắp bội chi ngân sách nhà nước (NSNN); tạo nguồn lực đầu tư cho các lĩnh vực then chốt của nền kinh tế thông qua cho vay lại vốn vay nước ngoài của Chính phủ và bảo lãnh của Chính phủ đối với các doanh nghiệp; tạo điều kiện cho các địa phương huy động vốn vay thông qua phát hành trái phiếu chính quyền địa phương và vay lại từ nguồn vốn vay nước ngoài. Bên cạnh đó, cơ cấu nợ đã có sự chuyển biến tích cực theo hướng tăng dần tỷ trọng vay nợ trong nước, bảo đảm an toàn tài chính quốc gia; chủ động trả nợ đầy đủ, đúng hạn các nghĩa vụ trả nợ theo cam kết. Quản lý nợ công từng bước được hoàn thiện theo hướng công khai, minh bạch, tiếp cận với thông lệ và chuẩn mực quốc tế…

Tuy nhiên, về mặt pháp luật, quá trình thực hiện Luật còn có quan điểm khác nhau về phạm vi nợ công, như việc có tính các khoản nợ phát sinh từ điều hành ngân sách, nợ của doanh nghiệp nhà nước, nợ của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam vào nợ công hay không? Luật cũng chưa có phân định rõ ràng và sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa quản lý nợ công, quản lý ngân sách và quản lý đầu tư công. Các quy định về cho vay lại vốn vay nước ngoài của Chính phủ, cấp và quản lý bảo lãnh của Chính phủ cũng đã bộc lộ những hạn chế cả về đối tượng, điều kiện cho vay lại, cấp bảo lãnh và cơ chế quản lý, giám sát sử dụng vốn vay, kiểm soát rủi ro đối với bảo lãnh Chính phủ… Công tác quản lý nợ công cũng đã bộc lộ một số bất cập chủ yếu như: nợ công tăng nhanh, áp lực trả nợ trong ngắn hạn lớn, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn nhưng chưa được kiểm soát chặt chẽ. Việc quản lý, sử dụng vốn vay còn bất cập; phân bổ vốn đầu tư từ nguồn vốn vay nợ công còn dàn trải và hiệu quả đầu tư chưa cao… Do đó, cần thiết phải sửa đổi và ban hành Luật Quản lý nợ công nhằm tiếp tục góp phần quan trọng vào ổn định kinh tế vĩ mô, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và phát triển thị trường vốn trong nước.

Khẳng định về cơ bản nội dung dự thảo Luật thể hiện tương đối bao quát các vấn đề liên quan đến quản lý nợ công, luật hóa nhiều nội dung hiện đang được quy định tại các văn bản dưới luật, song nhiều Ủy viên UBTVQH còn băn khoăn về tính khả thi của dự thảo Luật này. Nêu thực tế qua nhiều Kỳ họp, QH đều phản ánh thực trạng nợ công tăng nhanh, áp lực trả nợ trong ngắn hạn lớn, nợ Chính phủ vượt trần, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho rằng, từ khi Luật Quản lý nợ công năm 2009 được ban hành, thay vì được kiểm soát, hạn chế, thì nợ công lại có xu hướng tăng nhanh. Đâu là nguyên nhân của tình trạng này, do khâu thực hiện không tốt, hay do luật? Liệu rằng việc sửa đổi Luật Quản lý nợ công lần này có thể giải quyết, khắc phục được tình trạng nêu trên hay không? Cùng quan điểm, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, TN, TN và NĐ Phan Thanh Bình đề nghị, cần định nghĩa rõ về khu vực công, từ đó định nghĩa rõ hơn về tài chính công và nợ công.

Theo dự thảo Luật, chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan chức năng, đặc biệt là Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước trong quy trình, thủ tục vận động, điều phối ký kết hiệp định khung, thảo thuận vay, phân bổ sử dụng vốn vay, trả nợ và quản lý trả nợ… cơ bản giữ nguyên như quy định hiện hành. Nhiều đại biểu thống nhất quan điểm trên, Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội, ông Nguyễn Văn Giàu có ý kiến cho rằng, 42 năm qua Ngân hàng nhà nước đã thực hiện rất tốt vai trò của mình, nâng cao vị thế, uy tín của Việt Nam tại các tổ chức tài chính quốc tế.

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Đào Quang Thu cho rằng điều chỉnh chức năng nhiệm vụ về quản lý nợ công là chưa chuẩn xác, "Chính phủ thảo luận rất kỹ, cơ chế hiện nay là hợp lý, phù hợp thể chế kinh tế chính trị của Việt Nam" - Thứ trưởng Thu nhấn mạnh. Về quan điểm phù hợp với thông lệ Quốc tế của cơ quan thẩm tra, ông Thu lập luận: các nước khác có Bộ Kế hoạch - Đầu tư đâu. Việc giữ nguyên quy định hiện nay, theo ông Thu còn hợp lý ở chỗ là tạo ra cơ chế kiểm soát quyền lực lẫn nhau.

Cũng liên quan đến phân công nhiệm vụ của các cơ quan trong quản lý ODA và vốn vay ưu đãi, Bộ Trưởng Bộ Tài chính - thừa ủy quyền của Chính phủ đã thông báo: tại phiên họp Chính phủ tháng 2/2017, Chính phủ đã thống nhất giữ nguyên phân công chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan của Chính phủ như tại Luật quản lý nợ công hiện hành. Bộ Tài chính có ý kiến cần hoàn thiện thể chế, đặc biệt là chính sách, công cụ, bộ máy quản lý nợ công để kiểm soát toàn diện rủi ro và hiệu quả quản lý nợ công và nguyên tắc đảm bảo thống nhất quản lý nợ công theo Nghị quyết 07-NQ/TW.

Một số thành viên của UBTVQH cho rằng mục tiêu chính của việc sửa đổi Luật là cần tăng cường quản lý nhà nước về nợ công trên cơ sở quy định rõ các chỉ tiêu, chiến lược, kế hoạch, và giám sát thực hiện để đảm bảo an toàn nợ công và sử dụng hiệu quả vốn vay cho phát triển kinh tế xã hội. Việc phân công chức năng, nhiệm vụ cho các cơ quan do Chính phủ chịu trách nhiệm căn cứ theo Luật tổ chức Chính phủ hiện hành nhằm đảm bảo quản lý nợ công hiệu quả. Cơ cấu tổ chức quản lý vốn ODA và vốn vay ưu đãi hiện nay đã được Chính phủ thảo luận, thống nhất cao, và trên thực tế đang được vận hành tốt nên đề nghị giữ nguyên.

Theo quan điểm của Phó Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng, dự thảo luật đã thể hiện tinh thần của Nghị quyết 07-NQ/TW, theo đó, đảm bảo nguyên tắc Chính phủ thống nhất quản lý nợ công. Trên thực tế, Chính phủ là người đi vay và phân công nhiệm vụ cho các cơ quan phù hợp trong các khâu, các bước triển khai. Quy trình quản lý ODA và vốn vay ưu đãi là rõ ràng, khoa học với sự phân công nhiệm vụ phù hợp ở tất cả các cấp, cơ chế phối hợp chặt chẽ, chia sẻ thông tin hiệu quả, giám sát lẫn nhau, không để một đầu mối quyết định mọi vấn đề về dự án để kiểm soát toàn diện rủi ro và hiệu quả nợ công. Trong quy trình này, Bộ Tài chính là cơ quan chủ trì thẩm định các nội dung liên quan đến nợ công, có vai trò quyết định trong việc xác định vay, sử sử dụng, trả nợ vay, làm cơ sở để cơ quan có thẩm quyền quyết định vay vốn. Do vậy, việc quy định nhiệm vụ của Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, và NHNN như quy định hiện hành và dự thảo Luật là phù hợp.

Tin: Hà An; Ảnh: Đức Quân