NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM
|
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc Hà Nội, ngày 10 tháng 4 năm 2015 |
BÁO CÁO
VIỆC TRIỂN KHAI THỰC HIỆN KIẾN NGHỊ
CỦA ỦY BAN THƯỜNG VỤ QUỐC HỘI VỀ GIẢI QUYẾT KHÓ KHĂN
TRONG SẢN XUẤT VÀ ĐỜI SỐNG CỦA NGƯ DÂN
Kính gửi: Ban Dân nguyện - Ủy ban Thường vụ Quốc hội
Thực hiện yêu cầu của Ban Dân nguyện tại văn bản số 873/ĐGS-DN ngày 09/03/2015 về báo cáo kết quả việc thực hiện kiến nghị của Ủy ban thường vụ Quốc hội, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) xin báo cáo kết quả như sau:
I. Khái quát tình hình trước khi thực hiện kiến nghị
Phát triển kinh tế biển, nâng cao đời sống ngư dân gắn liền với bảo vệ chủ quyền, lãnh thổ, biển đảo quốc gia là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước. Thời gian qua, nhiều chủ trương, chính sách đã được ban hành nhằm hỗ trợ ngư dân, phát triển ngành thủy sản như: Nghị quyết 09-NQ/TW, ngày 09/02/2007 của Ban chấp hành Trung ương, Nghị quyết 27/NQ-CP của Chính phủ về Chiến lược biển Việt Nam, Quyết định số 68/2013/QĐ-TTg ngày 14/11/2013 của Thủ tướng Chính phủ về chính sách tín dụng hỗ trợ nhằm giảm tổn thất trong nông nghiệp.
Ngoài ra, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 41/2010/NĐ-CP ngày 12/4/2010 về chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp nông thôn với một số chính sách ưu đãi đối với ngư nghiệp là một bộ phận cấu thành trong lĩnh vực nông nghiệp nông thôn như: ngư dân, hộ dân sản xuất ngư nghiệp, hợp tác xã được các TCTD cho vay không cần tài sản bảo đảm số tiền tối đa 50 triệu đồng, 200 triệu đồng và 500 triệu đồng để đóng tàu, mua ngư lưới cụ, trang thiết bị phục vụ đánh bắt, đáp ứng chi phí bảo quản, chế biến hải sản.
NHNN cũng xác định đây là một trong năm lĩnh vực ưu tiên, chỉ đạo các TCTD tập trung nguồn vốn cho vay; quy định trần lãi suất cho vay ngắn hạn bằng VNĐ đối với lĩnh vực này thấp hơn các lĩnh vực sản xuất kinh doanh thông thường khác từ 1,5-2%/năm (hiện nay là 7%/năm).
Bên cạnh đó, NHNN cũng triển khai các chương trình cho vay nhằm tháo gỡ khó khăn cho ngư dân như:
(i) Chính sách hỗ trợ nhằm giảm tổn thất trong nông nghiệp quy định tại Thông tư 13/2014/TT-NHNN ngày 18/4/2014 hướng dẫn Quyết định số 68/2013/QĐ-TTg ngày 14/11/2013 của Chính phủ, theo đó: ngư dân vay vốn để mua sắm các loại máy, thiết bị, ngư lưới cụ phục vụ đánh bắt xa bờ được Ngân sách nhà nước hỗ trợ 100% lãi suất trong 2 năm đầu, 50% lãi suất từ năm thứ 3 trở đi. Đối với các dự án đầu tư chế biến thủy sản (thiết bị làm lạnh, cấp đông, tái đông; sản xuất nước đá, đá vảy; thiết bị hấp sấy...) được vay vốn theo lãi suất tín dụng đầu tư phát triển của Nhà nước.
(ii) Thực hiện cho vay đối với chăn nuôi và thủy sản theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Văn bản số 1149/TTg-KTN ngày 08/8/2012, ngay sau đó, NHNN có văn bản số 5294/NHNN-TD ngày 20/8/2012 và văn bản số 210/NHNN-TD ngày 09/01/2013 chỉ đạo 5 ngân hàng thương mại nhà nước thực hiện điều chỉnh giảm lãi suất, giãn nợ tối đa 24 tháng, cho vay mới với lãi suất thị trường thấp nhất (hiện nay là 7%/năm) đối với khách hàng vay là các hộ gia đình, trang trại, hợp tác xã, doanh nghiệp phát triển sản xuất chăn nuôi, giết mổ để cấp đông, chế biến thịt lợn, thịt gia cầm, nuôi cá tra, chế biến cá tra và tôm xuất khẩu. Việc triển khai kịp thời các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho các hộ gia đình, trang trại, hợp tác xã, doanh nghiệp theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại văn bản số 1149/TTg-KTN đã giúp các hộ gia đình, doanh nghiệp phần nào vượt qua khó khăn, tiếp tục được vay mới để phục vụ sản xuất, kinh doanh.
II. Kết quả thực hiện kiến nghị của ngành ngân hàng thời gian qua
1. Kết quả đạt được:
Tiếp thu kiến nghị của Ủy ban thường vụ Quốc hội tại Báo cáo 675/BC-UBTVQH13 ngày 06/6/2014, bên cạnh việc tiếp tục triển khai có hiệu quả các chính sách tín dụng đối với ngư dân, thời gian qua NHNN đã tích cực phối hợp với các đơn vị có liên quan đề xuất sửa đổi bổ sung hoàn thiện một số chính sách tín dụng nhằm đẩy mạnh đầu tư tín dụng phục vụ hoạt động sản xuất nông nghiệp nông thôn nói chung và hoạt động sản xuất của ngư dân nói riêng, cụ thể:
1.1. Dự thảo Nghị định về chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp thay thế Nghị định số 41/2010/NĐ-CP:
NHNN đã phối hợp với các Bộ, Ngành, địa phương trình Chính phủ xem xét ký ban hành Nghị định mới thay thế Nghị định 41/2010/NĐ-CP về chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn. Một trong những điểm mới của dự thảo Nghị định là mở rộng đối tượng cho vay, nâng mức cho vay không cần tài sản bảo đảm lên gấp 1,2 - 2 lần so với mức cũ,…nhằm tăng khả năng tiếp cận vốn tín dụng của người dân nói chung và ngư dân nói riêng phù hợp với nhu cầu vốn phục vụ sản xuất. Đến nay, Bộ Tư pháp đã hoàn tất quy trình thẩm định đối với Dự thảo Nghị định và NHNN cũng đã giải trình một số nội dung theo yêu cầu của Văn phòng Chính phủ trước khi ban hành Nghị định.
1.2. Hướng dẫn và chỉ đạo triển khai chính sách tín dụng đối với người nuôi tôm và cá tra theo Quyết định số 540/QĐ-TTg ngày 16/4/2014 của Thủ tướng Chính phủ:
Thời gian qua, đối tượng khách hàng là hộ dân, chủ trang trại, hợp tác xã nuôi cá tra vẫn còn gặp nhiều khó khăn do bị thua lỗ kéo dài nhiều năm khiến việc sản xuất, kinh doanh phục hồi chậm. Vì vậy, để tiếp tục tháo gỡ khó khăn cho nhóm đối tượng này, NHNN đã tham mưu cho Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 540/QĐ-TTg ngày 16/4/2014 thực hiện chính sách tín dụng đối với người nuôi tôm và cá tra như sau:
(i) TCTD xem xét cơ cấu lại thời hạn trả nợ tối đa 36 tháng (bao gồm thời gian gia hạn nợ theo văn bản số 1149/TTg-KTN), không thu lãi quá hạn, lãi phạt đối với các khoản nợ được cơ cấu; miễn, giảm lãi vay theo quy định đối với các hộ dân, chủ trang trại, hợp tác xã gặp khó khăn tạm thời trong sản xuất, kinh doanh và trả nợ ngân hàng;
(ii) Những trường hợp khách hàng gặp khó khăn không có khả năng trả nợ do nguyên nhân khách quan bất khả kháng sẽ được TCTD trên cơ sở có xác nhận của Ủy ban nhân dân cấp xã thực hiện khoanh nợ trong thời gian 03 năm, đồng thời tiếp tục được TCTD cho vay mới để phục hồi sản xuất mà không phụ thuộc vào các khoản nợ đã được xử lý theo các chính sách tháo gỡ khó khăn nêu trên.
Bên cạnh đó, NHNN đã có công văn số 3623/NHNN-TD ngày 28/5/2014 hướng dẫn các TCTD triển khai thực hiện Quyết định số 540/QĐ-TTg. Đồng thời ban hành Thông tư 26/2014/TT-NHNN hướng dẫn việc tái cấp vốn để hỗ trợ nguồn vốn cho các TCTD khoanh nợ trong 3 năm cho các hộ dân, chủ trang trại, hợp tác xã nuôi cá tra.
1.3. Triển khai thực hiện Nghị định số 67/2014/NĐ-CP của Chính phủ:
- Ngày 07/7/2014 Chính phủ đã ban hành Nghị định 67/2014/NĐ-CP về một số chính sách phát triển thủy sản. Nghị định là một hệ thống các chính sách hỗ trợ ngư dân khai thác hải sản xa bờ, như: chính sách tín dụng, chính sách đầu tư, chính sách về bảo hiểm, chính sách ưu đãi thuế, ... trong đó chính sách tín dụng có vai trò hết sức quan trọng, giúp ngư dân tiếp cận nguồn vốn tín dụng ngân hàng để đóng mới, nâng cấp các tàu khai thác, tàu dịch vụ hậu cần khai thác xa bờ hiện đại với thời hạn vay lên tới 11 năm. Nhà nước hỗ trợ lãi suất từ 4-6%/năm, chủ tàu chỉ phải trả lãi suất từ 1-3%/năm tùy thuộc vào chất liệu và công suất máy tàu đóng mới, nâng cấp để phục vụ khai thác hải sản xa bờ. Ngư dân cũng được vay vốn lưu động phục vụ chi phí đánh bắt với lãi suất vay vốn bằng lãi suất cho vay đối với lĩnh vực ưu tiên.
- Triển khai thực hiện của ngành ngân hàng:
Nhận thức được tầm quan trọng của chính sách, ngay sau khi Chính phủ ban hành Nghị định số 67/2014/NĐ-CP, Ngân hàng Nhà nước đã khẩn trương xây dựng và ban hành Thông tư số 22/2014/TT-NHNN hướng dẫn thực hiện để đảm bảo các ngân hàng có thể triển khai cho vay khi Nghị định của Chính phủ có hiệu lực vào ngày 25/8/2014.
Để vốn tín dụng đến được tận tay ngư dân, NHNN đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo Ngân hàng Nhà nước chi nhánh 28 tỉnh, thành phố ven biển và các ngân hàng thương mại tích cực triển khai chính sách tín dụng như:
(i) Ban hành các văn bản số 6991/NHNN-TD ngày 24/9/2014, số 9005/NHNN-TD ngày 5/12/2014 chỉ đạo Ngân hàng Nhà nước chi nhánh 28 tỉnh, thành phố ven biển và các ngân hàng thương mại tích cực triển khai chính sách tín dụng, cụ thể:
- Các NHTM (đặc biệt là các NHTM nhà nước) chủ động cân đối nguồn vốn và tích cực triển khai cho vay đối với các chủ tàu theo Nghị định 67 của Chính phủ và hướng dẫn của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam; chỉ đạo chi nhánh, phòng giao dịch trên địa bàn các tỉnh, thành phố ban hành văn bản hướng dẫn về thủ tục, trình tự thẩm định dự án, phương án vay vốn theo Nghị định số 67 và Thông tư 22 của NHNN theo hướng đơn giản, nhanh gọn; chủ động tiếp cận các chủ tàu là tổ chức, cá nhân trong danh sách đã được Ủy ban nhân dân (UBND) tỉnh/thành phố phê duyệt để cho vay kịp thời đáp ứng nhu cầu vốn đóng mới, nâng cấp tàu và chi phí phục vụ khai thác hải sản xa bờ; lập các tổ công tác trực tiếp xuống các xã, phường, thị trấn để hướng dẫn và giúp người dân hoàn thiện thủ tục vay vốn theo quy định; thông báo số điện thoại thường trực của cơ quan để tiếp nhận và xử lý kịp thời ý kiến phản ánh của người dân.
- Chi nhánh NHNN các tỉnh, thành phố, các NHTM trên địa bàn tham gia vào Ban chỉ đạo và Tổ giúp việc triển khai thực hiện Nghị định 67 của địa phương để tham mưu cho UBND các cấp trong quá trình thẩm định lựa chọn ngư dân để sau khi UBND các tỉnh, thành phố phê duyệt danh sách và các chủ tàu ký hợp đồng đóng tàu với cơ sở đóng tàu là các NHTM có thể ký hợp đồng tín dụng để cho vay ngay.
(ii) Công văn số 1085/NHNN-TD ngày 26/02/2015 chỉ đạo 28 NHNN chi nhánh, các NHTM tích cực triển khai Nghị định 67, trong đó có nội dung yêu cầu các NHTM tạo điều kiện để khách hàng được vay mức cao nhất theo quy định của Nghị định 67, không bắt buộc chủ tàu phải bổ sung thêm tài sản bảo đảm để triển khai đóng mới, nâng cấp tàu. Việc cho vay vốn lưu động được thực hiện theo quy định hiện hành, tuy nhiên có thể xem xét cho vay không có tài sản bảo đảm khi chủ tàu tham gia liên kết theo chuỗi sản xuất từ khâu khai thác, chế biến đến tiêu thụ sản phẩm và ngân hàng kiểm soát được dòng tiền.
(iii) Công văn số 1197/NHNN-TD ngày 03/3/2015 gửi đồng chí Bí thư tỉnh/thành ủy, Chủ tịch UBND 28 tỉnh, thành phố ven biển chỉ đạo NHNN chi nhánh các tỉnh, thành phố tham mưu Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố quan tâm tạo điều kiện để các NHTM được tham gia Ban chỉ đạo, tổ giúp việc của BCĐ triển khai thực hiện nghị định 67 của địa phương để NHTM có thể xét duyệt chủ tàu ngay từ cấp xã nhằm rút ngắn thời gian thẩm định cho vay sau khi chủ tàu được UBND tỉnh, thành phố phê duyệt,...
(iv) NHNN cũng phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương có liên quan kịp thời xử lý những khó khăn vướng mắc trong quá trình triển khai; tham gia các đoàn công tác đi địa phương để nắm bắt và kịp thời đề xuất các giải pháp tháo gỡ khó khăn trong quá trình thực hiện.
(v) Trên cơ sở hướng dẫn và chỉ đạo của NHNN, các ngân hàng thương mại (đặc biệt là các ngân hàng thương mại nhà nước) đã tích cực triển khai thực hiện Nghị định 67:
- Ban hành các văn bản hướng dẫn triển khai chính sách tín dụng thống nhất trong toàn hệ thống từ Hội sở đến các phòng giao dịch1;
- Cam kết đủ nguồn vốn thực hiện chính sách cho vay theo Nghị định 67 của Chính phủ. Riêng 5 ngân hàng thương mại Nhà nước đã cam kết bước đầu dành 14.000 tỷ đồng để cho vay chương trình2;
- Tổ chức hội nghị, tập huấn, đối thoại trực tiếp với ngư dân để phổ biến chính sách của Chính phủ, khảo sát nhu cầu vay vốn của ngư dân, tìm hiểu và giải đáp những khó khăn, vướng mắc của ngư dân trong quá trình vay vốn đóng mới, nâng cấp tàu;
- Tích cực thành lập các tổ công tác trực tiếp xuống các xã, phường, thị trấn để hướng dẫn người dân về hồ sơ, thủ tục vay vốn theo quy định, đảm bảo người dân được vay trực tiếp tại ngân hàng; thông báo số điện thoại thường trực của cơ quan để tiếp nhận và xử lý kịp thời ý kiến phản ánh của người dân; có nhiều hình thức thông tin truyền thông về chính sách cho vay đóng tàu, quy định về hồ sơ thủ tục, công khai việc tiếp nhận và xử lý hồ sơ đề nghị vay vốn của ngư dân.
- Kết quả cho vay:
+ Đóng mới, nâng cấp tàu: Đến nay, mặc dù đã có 22/28 tỉnh, thành phố phê duyệt được danh sách 738 chủ tàu đủ điều kiện vay vốn đóng mới, nâng cấp tàu nhưng các ngân hàng mới nhận được tổng số 163 bộ hồ sơ đề nghị vay vốn của chủ tàu và đã ký được hợp đồng tín dụng để đóng mới, nâng cấp 24 tàu (21 tàu đóng mới và 3 tàu nâng cấp) với tổng số tiền cho vay là 215,75 tỷ đồng, thời hạn vay 11 năm, tài sản bảo đảm chính là con tàu đóng mới được hình thành từ vốn vay. Mức cho vay đáp ứng đầy đủ theo nhu cầu của khách hàng từ 70% - 95% tổng giá trị đầu tư đóng mới con tàu.
+ Về cho vay vốn lưu động: Các ngân hàng thương mại cũng tích cực cho vay vốn lưu động phục vụ nhu cầu vốn khai thác hải sản xa bờ mặc dù UBND các tỉnh, thành phố chưa phê duyệt danh sách ngư dân được vay vốn lưu động theo quy định tại Nghị định 67. Đến nay, đã có 69 khách hàng tại 5 tỉnh (Quảng Ngãi, Bình Định, Tiền Giang, Kiên Giang, Phú Yên) được các NHTM cho vay vốn lưu động đạt 21,7 tỷ đồng. Dư nợ đạt 18,3 tỷ đồng.
2. Khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện chính sách hỗ trợ ngư dân:
Hiện nay, các chính sách tín dụng nhằm hỗ trợ giải quyết khó khăn cho ngư dân đang được ngành ngân hàng triển khai tích cực có hiệu quả và nhận được sự đồng tình của nhân dân. Tuy nhiên, việc triển khai cho vay đóng mới nâng cấp tàu theo Nghị định 67 còn gặp một số khó khăn, vướng mắc, cụ thể:
- Việc phê duyệt danh sách ngư dân đủ điều kiện vay vốn đóng mới tàu của các địa phương còn chậm. Đến nay, chỉ có 22/28 tỉnh,thành phố phê duyệt danh sách chủ tàu đủ điều kiện theo Nghị định 67 với số lượng tàu đóng mới là 658 trên tổng số 2.284 tàu Bộ NN&PTNT phân bổ cho các tỉnh.
- Theo quy định của Nghị định số 67, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm phê duyệt danh sách chủ tàu đang hoạt động nghề cá có hiệu quả, có khả năng tài chính và phương án sản xuất cụ thể. Tuy nhiên, trong quá trình tiếp cận khách hàng để hướng dẫn hồ sơ vay vốn của các NHTM, nhiều chủ tàu nằm trong danh sách do UBND tỉnh, thành phố phê duyệt nhưng lại không chứng minh được vốn đối ứng (có khả năng tài chính) để vay vốn đóng tàu.
- Những chủ tàu đã được địa phương phê duyệt danh sách nhưng vẫn gặp khó khăn trong việc lựa chọn cơ sở đóng tàu hoặc chưa thể ký kết hợp đồng đóng tàu với cơ sở đóng tàu làm cơ sở xây dựng phương án vay vốn tại ngân hàng do: (i) Thiết kế mẫu tàu vỏ thép Bộ NN&PTNT đã công bố chưa phù hợp với tập quán và ngư trường đánh bắt của từng địa phương. (ii) Bộ NN&PTNT chưa có thiết kế tàu vỏ gỗ, vỏ vật liệu mới để ngư dân tham khảo; (iii) ngư dân gặp khó khăn trong việc tính giá thành đóng tàu làm cơ sở xây dựng phương án vay vốn ngân hàng.
Những khó khăn trên đã ảnh hưởng đến tiến độ ký kết và giải ngân cho vay đóng mới nâng cấp tàu vì chỉ sau khi hoàn thành khâu thiết kế và được cấp có thẩm quyền phê duyệt thì ngư dân mới thỏa thuận và ký hợp đồng đóng tàu với cơ sở đóng tàu và ký hợp đồng vay vốn tại ngân hàng.
- Ngoài ra, còn một số khó khăn khác ảnh hưởng đến việc cho vay theo chương trình như: (i) Ngư dân có nhu cầu sử dụng máy cũ khi đóng mới tàu để tiết kiệm chi phí, trong khi Nghị định 67 chỉ quy định tàu nâng cấp phải sử dụng máy mới 100% mà bỏ ngỏ quy định máy tàu đối với tàu đóng mới (ii) Ngư dân vẫn có tâm lý muốn đóng tàu vỏ gỗ và do dự trong việc đóng tàu vỏ thép, vỏ vật liệu mới vì giá thành loại tàu này thường cao và chưa có kinh nghiệm trong việc sử dụng tàu vỏ sắt, vỏ vật liệu mới.
3. Kiến nghị các giải pháp đẩy mạnh triển khai thực hiện Nghị định 67
Nghị định 67 là chính sách lớn của Chính phủ nhằm hỗ trợ ngư dân bám biển làm kinh tế, đồng thời góp phần giữ vững chủ quyền biển đảo, do vậy chỉ có sự nỗ lực của ngành ngân hàng thì chưa đủ mà cần có sự vào cuộc tích cực hơn nữa của cả hệ thống chính trị từ các Bộ, ngành Trung ương đến chính quyền địa phương các cấp để triển khai Nghị định một cách đồng bộ nhằm thực hiện có hiệu quả chính sách của Nhà nước. Trong đó, cần khẩn trương tập trung tháo gỡ khó khăn trong quá trình triển khai thực hiện Nghị định, cụ thể:
- Các bộ, ngành, địa phương khẩn trương triển khai thực hiện các nhiệm vụ được giao theo chỉ đạo của Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh tại Công văn số 254/VPCP-KTN ngày 13/1/2015 và Thông báo số 48/TB-VPCP ngày 12/2/2015; chủ động tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện, báo cáo Thủ tướng Chính phủ và đề xuất giải pháp đối với các vấn đề vượt thẩm quyền.
- Các địa phương đẩy nhanh tiến độ phê duyệt danh sách chủ tàu đủ điều kiện được hưởng chính sách theo Nghị định 67; cho phép các NHNN chi nhánh các tỉnh, thành phố, các ngân hàng thương mại trên địa bàn (đặc biệt là các ngân hàng thương mại nhà nước) được tham gia Ban chỉ đạo và Tổ giúp việc Ban chỉ đạo thực hiện Nghị định 67 của địa phương nhằm rút ngắn thời gian thẩm định cho vay của các ngân hàng sau khi Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố phê duyệt danh sách các chủ tàu đủ điều kiện vay vốn theo Nghị định 67.
- Khẩn trương triển khai đồng bộ các chính sách hỗ trợ của Nhà nước theo quy định tại Nghị định 67 như chính sách đầu tư cơ sở hạ tầng, chính sách đào tạo nghề, bảo hiểm,...
- Đẩy mạnh công tác tuyên truyền để ngư dân hiểu rõ về chủ trương, chính sách của Nhà nước nhằm hỗ trợ ngư dân hiện đại hóa đội tàu đánh bắt để vươn khơi xa làm kinh tế, góp phần bảo vệ chủ quyền quốc gia.
Ngân hàng Nhà nước xin gửi Ban Dân nguyện để tổng hợp./.
| Nơi nhận: - Như trên; - Lưu VP1: 03 (bản); - Lưu VP (VTLT). |
THỐNG ĐỐC (Đã ký) Nguyễn Văn Bình |