Các vấn đề cử tri kiến nghị tại Kỳ họp thứ 3, Quốc hội khóa XV liên quan đến: nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung các quy định có liên quan đến hoạt động ngân hàng; một số nội dung khác

Các vấn đề cử tri kiến nghị tại Kỳ họp thứ 3, Quốc hội khóa XV liên quan đến:

nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung các quy định có liên quan đến

hoạt động ngân hàng; một số nội dung khác

 

1. Kiến nghị có quy định chặt chẽ hơn về việc mở và sử dụng tài khoản ngân hàng. (Cử tri tỉnh Thái Nguyên)

Việc mở và sử dụng tài khoản ngân hàng đã có nhiều văn bản pháp luật điều chỉnh. Cụ thể: Nghị định số 101/2012/NĐ-CP ngày 22/11/2012 về thanh toán không dùng tiền mặt (đã được sửa đổi, bổ sung) và Thông tư số 23/2014/TT-NHNN ngày 19/8/2014 hướng dẫn việc mở và sử dụng tài khoản thanh toán tại tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán (đã được sửa đổi, bổ sung) đã quy định cụ thể việc mở và sử dụng tài khoản thanh toán tại các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán (gồm hồ sơ, hợp đồng mở và sử dụng tài khoản; quyền và nghĩa vụ của chủ tài khoản, tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán và các hành vi bị cấm trong mở, sử dụng tài khoản thanh toán). Nghị định số 88/2019/NĐ-CP ngày 14/11/2019 của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng (đã được sửa đổi, bổ sung) đã quy định cụ thể các mức xử phạt đối với các hành vi mở và sử dụng tài khoản thanh toán không đúng quy định của pháp luật. Điều 291 Bộ Luật hình sự năm 2015 quy định về tội thu thập, tàng trữ, trao đổi, mua bán, công khai trái pháp luật thông tin về tài khoản ngân hàng. Ngoài ra, NHNN đã ban hành các văn bản chỉ đạo toàn ngành trong việc tăng cường phòng, chống, ngăn ngừa hành vi gian lận liên quan đến mở và sử dụng tài khoản thanh toán1.

Căn cứ các quy định nêu trên, tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán và chủ tài khoản có trách nhiệm tuân thủ nghiêm các quy định pháp luật về việc mở và sử dụng tài khoản thanh toán; chủ tài khoản không được sử dụng tài khoản thanh toán để thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật và chịu trách nhiệm theo quy định pháp luật hiện hành.

2. Kiến nghị xem xét sửa đổi Thông tư số 19/2013/TT-NHNN ngày 19/5/2013 theo hướng giảm giá trị dư nợ khoản vay tối thiểu mua bán nợ của VAMC xuống thấp. (Cử tri tỉnh Nghệ An)

Trên cơ sở đánh giá tình hình, hiệu quả hoạt động mua, bán và xử lý nợ xấu của VAMC, đề xuất của các TCTD, các bên liên quan và yêu cầu quản lý nhà nước, NHNN đã ban hành Thông tư số 19/2013/TT-NHNN (đã được sửa đổi, bổ sung)2, quy định: “Giá trị ghi sổ số dư nợ gốc của khoản nợ xấu hoặc các khoản nợ xấu của một khách hàng vay hoặc các khoản nợ xấu của một nhóm khách hàng vay vào thời điểm bán nợ không thấp hơn 3 tỷ đồng đối với nhóm khách hàng vay và khách hàng vay là tổ chức; không thấp hơn 1 tỷ đồng đối với khách hàng vay là cá nhân hoặc mức khác do Thống đốc Ngân hàng Nhà nước quyết định”. Quy định này nhằm bảo đảm mục tiêu VAMC - là công cụ đặc biệt của Nhà nước góp phần xử lý nhanh nợ xấu, lành mạnh hóa tài chính, giảm thiểu rủi ro cho các TCTD, doanh nghiệp và thúc đẩy tăng trưởng tín dụng phù hợp với yêu cầu tăng trưởng kinh tế. Bên cạnh đó, hàng năm, VAMC xây dựng phương án mua nợ xấu trên cơ sở phân tích, đánh giá tình hình thực tế nợ xấu của hệ thống các TCTD, nhu cầu mua bán nợ xấu của các TCTD, năng lực của VAMC… để dự kiến khối lượng, giá trị, đối tượng nợ xấu cần mua và tổ chức bán nợ...

Trong thời gian tới, căn cứ yêu cầu quản lý nhà nước nhằm đảm bảo hệ thống TCTD phát triển an toàn bền vững; định hướng hoạt động của VAMC; kết quả xử lý nợ xấu của VAMC; nhu cầu mua bán nợ xấu của các TCTD và tình hình nợ xấu của hệ thống các TCTD..., nếu thấy cần thiết, NHNN sẽ nghiên cứu, sửa đổi Thông tư số 19/2013/TT-NHNN để bảo đảm phù hợp quy định của pháp luật và tình hình thực tiễn.

3. Kiến nghị xem xét trình Quốc hội đưa vào chương trình xây dựng pháp luật Luật cho vay. (Cử tri tỉnh Long An)

Hiện nay, hoạt động cho vay của các TCTD thuộc thẩm quyền quản lý của NHNN; NHNN đã ban hành hoặc trình cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật quy định về hoạt động cho vay của các TCTD (như: Luật các TCTD, Thông tư số 39/2016/TT-NHNN ngày 30/12/2016 về hoạt động cho vay của TCTD đối với khách hàng; Thông tư 43/2016/TT-NHNN ngày 30/12/2016 quy định cho vay tiêu dùng của công ty tài chính, Thông tư 18/2019/TT-NHNN ngày 04/11/2019 sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư 43/2016/TT-NHNN...). Như vậy, pháp luật điều chỉnh các hoạt động cho vay trong lĩnh vực ngân hàng đã được ban hành đầy đủ, đồng bộ.

Bên cạnh đó, thực tiễn cho thấy đối với các hoạt động cho vay khác (không phải hoạt động cho vay của các TCTD) cần có văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh riêng để phù hợp với tính chất, đặc điểm của từng lĩnh vực, từng chủ thể (hoạt động cho vay dân sự của tổ chức, cá nhân được điều chỉnh bởi Bộ Luật dân sự). Trong khi đó, hoạt động cho vay của TCTD là hoạt động kinh doanh có điều kiện, cần có các quy định riêng chặt chẽ để đảm bảo an toàn và được điều chỉnh theo pháp luật ngân hàng. Do đó, việc ban hành Luật cho vay chung điều chỉnh tất cả các hoạt động cho vay cần được cân nhắc thận trọng.

4. Kiến nghị sửa đổ, bổ sung quy định về kết nạp thành viên mới của QTDND tại điểm a, khoản 4 điều 28 Thông tư 21/2009/TT-NHNN ngày 14/11/2019 theo hướng Hội đồng quản trị thẩm định và quyết định việc kết nạp thành viên mới và báo cáo tại đại hội thành viên kỳ gần nhất. (Cử tri tỉnh Lâm Đồng)

Các quy định về việc kết nạp thành viên mới của QTDND tại Thông tư 21/2019/TT-NHNN được xây dựng căn cứ vào quy định tại Luật Các tổ chức tín dụng, cụ thể:

- Tại điểm đ khoản 2 Điều 80 Luật Các tổ chức tín dụng quy định: “2. Đại hội thành viên thảo luận và quyết định những vấn đề sau đây: đ) Thông qua danh sách kết nạp thành viên mới và cho thành viên ra khỏi ngân hàng hợp tác xã, quỹ tín dụng nhân dân theo đề nghị của Hội đồng quản trị; quyết định khai trừ thành viên”.

- Tại khoản 7 Điều 82 Luật Các tổ chức tín dụng: “7. Xét kết nạp thành viên mới và giải quyết việc thành viên xin ra, trừ trường hợp khai trừ thành viên và báo cáo để Đại hội thành viên thông qua”.

Như vậy, theo các quy định nêu trên, Hội đồng quản trị có trách nhiệm, quyền hạn xét, kết nạp (thẩm định cá nhân, hộ gia đình, pháp nhân đủ điều kiện kết nạp, thành viên của QTDND), lập danh sách kết nạp thành viên mới và đề nghị Đại hội thành viên thông qua. Trên cơ sở đề nghị của Hội đồng quản trị, Đại hội thành viên QTDND là cơ quan có thẩm quyền quyết định việc kết nạp thành viên mới, sau khi Đại hội thành viên thông qua danh sách kết nạp thì thành viên đó mới đủ tư cách là thành viên của QTDND.

Việc sửa đổi các quy định kết nạp thành viên mới của QTDND cần phải được thực hiện thông qua việc sửa đổi Luật Các tổ chức tín dụng (không phải do vướng mắc tại Thông tư 21/2019/TT-NHNN). Hiện nay, Luật Các tổ chức tín dụng đang trong quá trình tổng kết thi hành, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam ghi nhận ý kiến của cử tri để nghiên cứu trong quá trình sửa đổi Luật Các tổ chức tín dụng.

5. Giải pháp chấn chỉnh kịp thời tình trạng một số ngân hàng thương mại buộc khách hàng vay mua bảo hiểm nhân thọ. (Cử tri tỉnh Bạc Liêu)

Pháp luật về kinh doanh bảo hiểm đã quy định các nguyên tắc, quyền, nghĩa vụ của các bên liên quan trong kinh doanh và khai thác bảo hiểm, nhằm đảm bảo việc tham gia bảo hiểm là tự nguyện, trên cơ sở nhu cầu và khả năng tài chính của khách hàng, không được bắt buộc khách hàng mua bảo hiểm. Các hợp đồng đại lý bảo hiểm ký với ngân hàng cũng không yêu cầu sản phẩm bảo hiểm phải được bán kèm hay gắn với các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng. Việc ký kết và thực hiện hợp đồng đại lý bảo hiểm theo thỏa thuận giữa doanh nghiệp bảo hiểm với ngân hàng và phải đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật.

Trong thời gian qua, trước thông tin phản ánh về tình trạng một số nhân viên ngân hàng bắt buộc khách hàng mua bảo hiểm khi vay vốn (như chỉ giải ngân khi mua thêm gói bảo hiểm nhân thọ), NHNN đã chỉ đạo các TCTD:

- Rà soát toàn hệ thống, xử lý nghiêm những trường hợp bắt buộc khách hàng phải mua các loại bảo hiểm không thực sự cần thiết khi cấp tín dụng cho khách hàng, bảo đảm phê duyệt hồ sơ, giải ngân cho khách hàng đúng quy định.

- Thực hiện chào bán, giải thích điều kiện, điều khoản của sản phẩm bảo hiểm cũng như các hoạt động đại lý bảo hiểm khác cho các khách hàng có nhu cầu mua bảo hiểm đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật nhằm giúp khách hàng hiểu đúng/đủ quyền và lợi ích hợp pháp, các điều kiện/điều khoản thanh toán của hợp đồng bảo hiểm. Quán triệt, tuyên truyền, phổ biến pháp luật kinh doanh bảo hiểm đối với các cán bộ tín dụng và cán bộ tham gia hoạt động đại lý bảo hiểm; trong đó, cần đặc biệt lưu ý đối với các hành vi vi phạm pháp luật về kinh doanh bảo hiểm.

Đồng thời, NHNN cũng đã chỉ đạo NHNN chi nhánh các tỉnh, thành phố tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động kinh doanh bảo hiểm, đại lý bảo hiểm của các TCTD trên địa bàn; lồng ghép nội dung thanh tra việc thực hiện chỉ đạo của NHNN đối với hoạt động này vào kế hoạch thanh tra hàng năm.

Trong thời gian tới, NHNN sẽ tiếp tục tăng cường công tác thanh tra, giám sát hoạt động này. Đồng thời, tiếp tục có văn bản chỉ đạo các TCTD phải cung cấp các thông tin về sản phẩm bảo hiểm, doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài, tổ chức tương hỗ cung cấp bảo hiểm vi mô đầy đủ, chính xác cho bên mua bảo hiểm và giải thích rõ ràng, đầy đủ về quyền lợi bảo hiểm, điều khoản loại trừ trách nhiệm bảo hiểm, quyền và nghĩa vụ của bên mua bảo hiểm; không được tự ý kê khai thông tin cho bên mua bảo hiểm khi chưa có sự đồng ý của bên mua bảo hiểm; thực hiện các nghĩa vụ khác theo phạm vi được ủy quyền trong hợp đồng đại lý bảo hiểm; nghiêm cấm hành vi bắt buộc khách hàng mua bảo hiểm. Trường hợp phát hiện vi phạm, NHNN sẽ xem xét, xử lý nghiêm theo đúng quy định của pháp luật.

Ngoài ra, trên cơ sở các quy định của Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022, NHNN sẽ phối hợp với Bộ Tài chính trong việc hoàn thiện các quy định pháp luật có liên quan đến đại lý bảo hiểm, tiến hành thanh tra, kiểm tra hoạt động đại lý bảo hiểm của TCTD nhằm đảm bảo tuân thủ nghiêm túc quyền tự do lựa chọn doanh nghiệp bảo hiểm, sản phẩm bảo hiểm phù hợp với nhu cầu của khách hàng.

6. Đề nghị Chính phủ cho biết Nhà nước có quy định nào để khống chế, kiểm tra các khoản tiền từ thiện của người Việt Nam ra nước ngoài. (Cử tri tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu)

Hiện nay, hoạt động chuyển tiền một chiều ra nước ngoài cho mục đích tài trợ, viện trợ thực hiện theo quy định tại Pháp lệnh ngoại hối (đã được sửa đổi bổ sung), Nghị định số 70/2014/NĐ-CP ngày 17/4/2014 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Pháp lệnh ngoại hối và Pháp lệnh sửa đổi, bổ sung một số điều của Pháp lệnh ngoại hối. Theo quy định tại các văn bản nêu trên, NHNN xem xét, kiểm tra hồ sơ đề nghị chuyển tiền ra nước ngoài cho mục đích tài trợ của tổ chức, yêu cầu giải trình làm rõ mục đích, nguồn gốc số tiền, đảm bảo phù hợp với quy định hiện hành của pháp luật về quản lý ngoại hối.

Đồng thời, để giám sát chặt chẽ đối với giao dịch chuyển tiền nêu trên, tại các văn bản chấp thuận, NHNN yêu cầu các tổ chức có nhu cầu chuyển tiền tài trợ ra nước ngoài thực hiện các nội dung sau: (i) Chịu trách nhiệm trước pháp luật về tính hợp pháp của nguồn vốn tài trợ; (ii) Báo cáo NHNN về tình hình sử dụng tiền tài trợ. Bên cạnh đó, NHNN yêu cầu các ngân hàng thực hiện giao dịch chuyển tiền có trách nhiệm xem xét, kiểm tra và lưu giữ các giấy tờ và chứng từ để đảm bảo giao dịch được thực hiện đúng mục đích, phù hợp với quy định hiện hành của pháp luật, đồng thời báo cáo bằng văn bản cho NHNN kết quả thực hiện chậm nhất 15 ngày kể từ ngày thực hiện các giao dịch.

Thực tế, sau khi thực hiện giao dịch chuyển tiền cho khách hàng, các ngân hàng thực hiện báo cáo đầy đủ cho NHNN theo đúng quy định.

7. Kiến nghị NHNN nghiên cứu, tham mưu Chính phủ quy định chặt chẽ, có biện pháp chế tài, công khai hồ sơ dự án vay ngân hàng của các chủ đầu tư vì hiện nay tình trạng chủ đầu tư thế chấp ngân hàng tài sản là khu đất xây chung cư để làm dự án, đồng thời tổ chức bán căn hộ theo hình thức đầu tư góp vốn, đến khi hoàn thiện bàn giao căn hộ thì không bàn giao được Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho người dân, người dân không thể biết được các dự án đã thế chấp hoặc chủ đầu tư cố tình giấu nên làm ảnh hưởng quyền lợi của người dân mua chung cư. (Cử tri TP Hồ Chí Minh)

* Về trách nhiệm của Sở xây dựng, chủ đầu tư dự án nhà ở và tổ chức, cá nhân kinh doanh bất động sản

- Sở Xây dựng phải chịu trách nhiệm về việc thông báo hoặc không có văn bản thông báo nhà ở đủ điều kiện được bán, cho thuê mua sau khi nhận được hồ sơ đề nghị của chủ đầu tư (Điểm b khoản 2 Điều 19 Nghị định số 99/2015/NĐ-CP ngày 20/10/2015 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Nhà ở).

- Chủ đầu tư đã thế chấp nhà ở mà có nhu cầu huy động vốn góp để phân chia nhà ở theo quy định của pháp luật về nhà ở hoặc có nhu cầu bán, cho thuê mua nhà ở đó thì phải giải chấp nhà ở này trước khi ký hợp đồng huy động vốn góp, hợp đồng mua bán, thuê mua nhà ở với khách hàng (Khoản 1 Điều 147 Luật Nhà ở 2014).

- Tổ chức, cá nhân kinh doanh bất động sản phải công khai trên trang thông tin điện tử của doanh nghiệp, tại trụ sở Ban Quản lý dự án (đối với các dự án đầu tư kinh doanh bất động sản), tại sàn giao dịch bất động sản (đối với trường hợp kinh doanh qua sàn giao dịch bất động sản)...thông tin về việc thế chấp nhà, công trình xây dựng, dự án bất động sản đưa vào kinh doanh (Khoản 1 Điều 4 Nghị định 02/2022/NĐ-CP ngày 06/01/2022 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Kinh doanh bất động sản).

Như vậy, quy định tại Luật nhà ở và các Nghị định nêu trên của Chính phủ đã quy định rõ: (i) Trách nhiệm của tổ chức, cá nhân kinh doanh bất động sản phải công khai thông tin về việc thế chấp nhà, công trình xây dựng, dự án bất động sản đưa vào kinh doanh (nếu có); (ii) Trách nhiệm của Chủ đầu tư trong trường hợp bán nhà ở mà dự án nhà ở đó đã được thế chấp và trách nhiệm của Sở xây dựng trong việc xác nhận nhà ở đủ điều kiện được bán.

Trường hợp chủ đầu tư, tổ chức, cá nhân kinh doanh bất động sản vi phạm các quy định nêu trên thì có thể bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định tại Điểm b Khoản 1 và Điểm a Khoản 3 Điều 58 Nghị định 16/2022/NĐ-CP ngày 28/01/2022 về xử phạt vi phạm hành chính về xây dựng. Do đó, người mua nhà ở có thể liên hệ với Sở xây dựng nơi có dự án nhà ở để phản ánh về các vi phạm này (nếu có) của của chủ đầu tư, tổ chức, cá nhân kinh doanh bất động sản.

* Quy định của pháp luật về đăng ký biện pháp bảo đảm

- Thông tin về biện pháp bảo đảm đã đăng ký được lưu giữ trong số đăng ký cơ sở dữ liệu và Hệ thống dữ liệu quốc gia về biện pháp bảo đảm. Cơ quan đăng ký có trách nhiệm cung cấp thông tin về biện pháp bảo đảm đã đăng ký theo yêu cầu của cá nhân, pháp nhân, hộ gia đình (Khoản 3 Điều 7 Nghị định 102/2017/NĐ-CP ngày 01/9/2017 về biện pháp đăng ký bảo đảm).

- Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất đai và Văn phòng đăng ký đất đai trực thuộc Sở Tài nguyên và Môi trường thực hiện cung cấp thông tin về biện pháp bảo đảm bằng quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất. (Khoản 3 Điều 9 Nghị định 102/2017/NĐ-CP).

Căn cứ quy định nêu trên, pháp luật về đăng ký giao dịch bảo đảm đã quy định trách nhiệm và thẩm quyền cung cấp thông tin về biện pháp bảo đảm bằng quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất. Theo đó, Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất đai và Văn phòng đăng ký đất đai trực thuộc Sở Tài nguyên và Môi trường có thẩm quyền cung cấp thông tin về biện pháp bảo đảm bằng quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất. Như vậy, người dân cũng có thể yêu cầu cơ quan đăng ký cung cấp các thông tin về việc dự án nhà ở có đang được thế chấp hay không.

8. Cử tri đề nghị cho phép thành lập các TCTD nhân dân cấp phường, xã, thị trấn... theo đó, Nhà nước ban hành các quy định về tổ chức và quản lý về mức lãi suất tối đa, lãi suất theo thỏa thuận giữa người vay và người cho vay để tránh tình trạng “hụi tự phát” và vấn nạn cho vay nặng lãi tràn lan, gây nhiều hệ quả xấu trong xã hội như hiện nay. (Cử tri TP Hồ Chí Minh)

* Về việc phát triển mạng lưới của các TCTD:

- Theo quy định của Luật Các TCTD hiện hành, TCTD bao gồm ngân hàng, công ty tài chính, tổ chức tài chính vi mô và quỹ tín dụng nhân dân. Việc cấp phép thành lập TCTD thực hiện theo quy định tại Luật Các TCTD. TCTD được thành lập chi nhánh, phòng giao dịch theo hướng dẫn của NHNN trên địa bàn các tỉnh, thành phố.

- Thời gian qua, NHNN đã quan tâm phát triển mạng lưới TCTD, các công ty tài chính, tổ chức tài chính vi mô phủ khắp các vùng miền nhằm đáp ứng nhu cầu vay vốn chính đáng của người dân, góp phần hạn chế người dân tiếp cận vốn từ các kênh không chính thức, giúp giảm các hệ lụy tiêu cực từ việc đi vay “tín dụng đen”. Đến nay, toàn hệ thống đã có 124 TCTD và gần 1.200 Quỹ TDND; đã có 16 công ty tài chính được cấp phép hoạt động với 17 chi nhánh, 41 văn phòng đại diện và 74.337 điểm giới thiệu dịch vụ trên toàn quốc; 04 tổ chức tài chính vi mô được cấp phép hoạt động với 64 chi nhánh và 59 phòng giao dịch thuộc 24 tỉnh, thành phố.

- Bên cạnh đó, NHNN đang triển khai Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 với mục tiêu tăng cường khả năng tiếp cận tài chính tới mọi người dân và doanh nghiệp, trong đó đặc biệt chú trọng tới nhóm đối tượng mục tiêu là những người chưa được tiếp cận hoặc ít được tiếp cận với các sản phẩm, dịch vụ tài chính, ngân hàng.

* Về mức lãi suất tối đa, lãi suất theo thỏa thuận giữa người vay và người cho vay: Theo quy định tại Thông tư số 39/2016/TT-NHNN ngày 30/12/2016 về hoạt động cho vay của TCTD đối với khách hàng, TCTD và khách hàng thỏa thuận về lãi suất cho vay theo cung cầu vốn thị trường, nhu cầu vay vốn và mức độ tín nhiệm của khách hàng. Đồng thời, NHNN quy định lãi suất cho vay ngắn hạn tối đa bằng đồng Việt Nam của TCTD đối với khách hàng vay để đáp ứng nhu cầu vốn phục vụ một số lĩnh vực, ngành kinh tế. Hiện, mức lãi suất này đối với TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài là 4,5%/năm; đối với Quỹ tín dụng nhân dân và Tổ chức tài chính vi mô là 5,5%/năm. Như vậy, NHNN đã quy định cụ thể về lãi suất cho vay giữa TCTD với khách hàng./.