Nợ xấu lớn, chậm được xử lý không chỉ ảnh hưởng đến thanh khoản, an toàn hoạt động của hệ thống ngân hàng mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến nền kinh tế và Ngân sách nhà nước.
xlnx P
Xử lý nợ xấu là một trong những vấn đề nóng nhất trong thời gian gần đây và được các đại biểu Quốc hội đặc biệt quan tâm. Trong phiên thảo luận tại Quốc hội về Dự thảo Nghị quyết xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng (TCTD) sáng 7/5, các đại biểu đều nhất trí cho rằng, cần thiết phải ban hành một Nghị quyết của Quốc hội về xử lý nợ xấu của TCTD để hoàn thiện khuôn khổ pháp lý đẩy nhanh tiến độ và nâng cao hiệu quả xử lý nợ xấu, tài sản bảo đảm của TCTD.
Đại biểu Nguyễn Thanh Xuân (TP. Cần Thơ) cho rằng, việc ban hành Nghị quyết về xử lý nợ xấu của các TCTD vào thời điểm hiện nay là kịp thời và phù hợp với quy định của Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật. “Do hiện nay chúng ta chưa có khuôn khổ pháp lý đầy đủ, đồng bộ về xử lý nợ xấu, những vấn đề đặt ra trong Dự thảo Nghị quyết thì quy định cơ bản đầy đủ về nguyên tắc, biện pháp xử lý nợ xấu, xử lý tài sản đảm bảo mang tính khả thi phù hợp với thực tiễn và không trái với quy định của Hiến pháp năm 2013 và các luật khác có liên quan” - đại biểu TP. Cần Thơ nhận định.
Đồng quan điểm, đại biểu Trương Anh Tuấn (Nam Định) cũng nhất trí với đề nghị của Chính phủ và ý kiến thẩm tra của Ủy ban Kinh tế của Quốc hội về sự cần thiết phải ban hành một Nghị quyết của Quốc hội về xử lý nợ xấu của các TCTD để tạo cơ sở pháp lý quan trọng, đẩy nhanh tiến độ và nâng cao hiệu quả xử lý nợ xấu, đáp ứng yêu cầu giải quyết cơ bản nợ xấu trong tình hình hiện nay.
Còn đại biểu Nguyễn Văn Sơn (Hà Tĩnh) nhấn mạnh: “Đây là thời điểm hết sức cần thiết để chúng ta có Nghị quyết về xử lý nợ xấu của các TCTD”. Theo Đại biểu này, Nghị quyết sẽ có những quy định cụ thể về các biện pháp xử lý nợ xấu, xử lý tài sản bảo đảm cho các khoản nợ xấu của toàn bộ hệ thống ngân hàng, nâng cao được vai trò, năng lực của Công ty Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng, xử lý được nợ xấu của hệ thống TCTD, khơi thông được nguồn vốn sẽ làm an toàn và lành mạnh cho hệ thống ngân hàng và góp phần phát triển kinh tế - xã hội.
Theo báo cáo của Vụ Pháp chế - Ngân hàng Nhà nước (NHNN), sau gần 4 năm triển khai thực hiện Đề án “Xử lý nợ xấu của hệ thống các TCTD” và Đề án “Thành lập Công ty Quản lý tài sản của các TCTD Việt Nam” (VAMC) ban hành kèm theo Quyết định số 843/QĐ-TTg ngày 31/5/2013, đến nay, việc xử lý nợ xấu của hệ thống TCTD đã đạt được một số kết quả nhất định. Các TCTD đã xây dựng và triển khai phương án xử lý nợ xấu, tích cực triển khai các biện pháp kiểm soát nợ xấu phát sinh và nâng cao chất lượng tín dụng, trong 04 năm (từ 2012-2016), toàn hệ thống TCTD đã xử lý được 611,59 nghìn tỷ đồng nợ xấu. Kết quả xử lý nợ xấu đã góp phần giúp các TCTD mở rộng tín dụng cho nền kinh tế, đặc biệt là các lĩnh vực ưu tiên, ngành chiến lược theo định hướng tái cấu trúc nền kinh tế, góp phần tháo gỡ khó khăn trong sản xuất kinh doanh và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Ngoài ra, VAMC cũng góp phần xử lý nợ xấu. Tính đến cuối năm 2016, VAMC đã cùng với các TCTD xử lý được 50.139 tỷ đồng nợ xấu trong tổng số 245.924 tỷ đồng nợ xấu đã mua bằng trái phiếu đặc biệt. Bên cạnh đó, việc xử lý nợ xấu của các TCTD cũng được thúc đẩy mạnh mẽ thông qua quá trình thực hiện Đề án cơ cấu lại hệ thống các TCTD. Đồng thời, NHNN đã triển khai đồng bộ một số giải pháp phòng ngừa nợ xấu, kiểm soát nâng cao chất lượng tín dụng.
Tuy nhiên, quá trình xử lý nợ xấu đến nay cho thấy còn nhiều khó khăn, vướng mắc chưa được tháo gỡ. Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến thực trạng trên là do cơ chế, chính sách, pháp luật về xử lý nợ xấu chưa hoàn thiện, chưa bảo vệ quyền chủ nợ hợp pháp của các TCTD, quy định của pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm để thu hồi nợ còn nhiều bất cập làm hạn chế hiệu quả của việc xử lý nợ xấu...
Nếu những khó khăn, vướng mắc trong việc xử lý nợ xấu của TCTD, VAMC không được xử lý thì có thể dẫn đến những bất cập như: không khuyến khích, huy động được các nhà đầu tư trong và ngoài nước tham gia xử lý nợ xấu của các TCTD; không có cơ chế, chính sách tạo điều kiện, hỗ trợ VAMC, TCTD xử lý nợ xấu, xử lý tài sản bảo đảm. Chưa kể, những bất cập, thiếu hụt trong khuôn khổ pháp lý về xử lý nợ xấu, tài sản bảo đảm nếu không được xử lý kịp thời sẽ kéo dài thời gian xử lý nợ xấu, làm ảnh hưởng tới niềm tin đối với ngành ngân hàng, ảnh hưởng không tốt đến sự an toàn, lành mạnh của hệ thống các TCTD và tạo ra nguy cơ rủi ro lan truyền. Thực tế, mô hình tăng trưởng của Việt Nam còn phụ thuộc vào tín dụng ngân hàng. Do vậy, nếu các khó khăn, vướng mắc về xử lý nợ xấu không được tháo gỡ, thì sẽ không thể khơi thông được nguồn vốn của hệ thống ngân hàng, hạn chế quyền tiếp cận vốn của doanh nghiệp, khó giảm được lãi suất cho vay, qua đó ảnh hưởng đến mức độ an toàn, lành mạnh của hệ thống ngân hàng và tăng trưởng GDP của nền kinh tế.
Để tháo gỡ vướng mắc nói trên, Dự thảo Nghị quyết tiếp tục quy định về quyền thu giữ tài sản đảm bảo cho các TCTD; đồng thời, áp dụng thủ tục rút gọn trong giải quyết tranh chấp tại tòa. Theo các chuyên gia, biện pháp này sẽ đẩy nhanh quá trình thu hồi nợ xấu. Dự thảo Nghị quyết cũng khẳng định rõ hơn về quyền bán các khoản nợ xấu theo giá trị thị trường, theo đó, kể cả khi bán thấp hơn, người bán sẽ không phải chịu trách nhiệm nếu thực hiện đúng quy định pháp luật.
Nội dung cơ bản của Nghị quyết nhằm xử lý các vướng mắc, bất cập trong quy định pháp luật hiện nay không phù hợp với hoạt động của TCTD hay nói cách khác là quy định hiện hành chưa bảo đảm quyền chủ nợ hợp pháp của TCTD. Theo đó, Nghị quyết không tạo ra cơ chế ưu đãi mà chỉ ghi nhận, cho phép TCTD thực hiện quyền chủ nợ hợp pháp, chính đáng, đương nhiên của chủ nợ như TCTD mà pháp luật hiện hành chưa ghi nhận. Nghị quyết không tạo ra bất kỳ đặc quyền hay ưu ái nào cho TCTD. So với các chủ nợ khác trong quan hệ dân sự thông thường, bản chất hoạt động của TCTD có đặc thù là tổ chức trung gian tài chính, theo đó, TCTD huy động tiền từ tổ chức, cá nhân này để cấp tín dụng cho tổ chức, cá nhân khác. Do đó, bảo vệ quyền chủ nợ hợp pháp của TCTD cũng chính là bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền tại TCTD chứ không chỉ bảo đảm quyền của TCTD. Các quy định bảo đảm quyền chủ nợ hợp pháp của TCTD đều xây dựng theo hướng được ghi nhận trên cơ sở có sự thỏa thuận trước với khách hàng, do đó, không ảnh hưởng tới quyền lợi hợp pháp của khách hàng.
Giải trình ý kiến các đại biểu sáng 07/5, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Lê Minh Hưng nhấn mạnh: “Trong Dự thảo nghị quyết xử lý nợ xấu, Chính phủ đã nghiên cứu rất kỹ để bảo đảm Nghị quyết không có quy định nào có thể tạo điều kiện cho các TCTD hay tổ chức, cá nhân liên quan trục lợi. Các hành vi vi phạm của cá nhân, tổ chức đều sẽ bị xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật”.
Nợ xấu phát sinh là tất yếu khách quan, không thể tránh khỏi trong hoạt động tín dụng và cần được kiểm soát ở mức độ hợp lý để không ảnh hưởng đến an toàn của hệ thống ngân hàng và ổn định kinh tế vĩ mô. Nợ xấu thực chất là nợ của nền kinh tế vì bên cạnh nguyên nhân chủ quan từ hệ thống ngân hàng thì nợ xấu phát sinh phần lớn là do khả năng trả nợ của khách hàng, điều này phụ thuộc rất nhiều vào điều kiện kinh tế vĩ mô, sức khỏe của nền kinh tế và kết quả kinh doanh của khách hàng vay vốn.
Đồng thời, nợ xấu lớn, chậm được xử lý không chỉ ảnh hưởng đến thanh khoản, an toàn hoạt động của hệ thống ngân hàng mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến nền kinh tế và Ngân sách nhà nước, cụ thể là làm hạn chế khả năng cấp tín dụng của TCTD cho nền kinh tế, cũng như gia tăng áp lực lên mặt bằng lãi suất, làm ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận tín dụng với chi phí hợp lý của doanh nghiệp, dẫn đến tăng chi phí sản xuất và lợi nhuận của doanh nghiệp cũng như TCTD. Từ đó, thu ngân sách nhà nước từ doanh nghiệp, nền kinh tế nói chung cũng có thể bị giảm sút. Nói như đại biểu Nguyễn Văn Thắng đoàn Tp. Hà Nội, chủ tịch HĐQT VietinBank tại hội trường: “Việc xử lý nợ xấu cấp bách là để bảo vệ không chỉ cho hoạt động TCTD mà là bảo vệ cho người dân, những người đang gửi tiền trong hệ thống TCTD”.
Do vậy, việc ban hành Nghị quyết vào thời điểm này là phù hợp, thống nhất về quan điểm xử lý nợ xấu nhằm xử lý nhanh, dứt điểm nợ xấu trong nền kinh tế theo đúng tinh thần của Nghị quyết số 05-NQ/TW ngày 01/11/2016, Hội nghị lần thứ 4 Ban chấp hành Trung ương Đảng Khóa XII về một số chủ trương, chính sách lớn nhằm tiếp tục đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao chất lượng tăng trưởng, năng suất lao động, sức cạnh tranh của nền kinh tế đã xác định chủ trương lớn trong cơ cấu lại thị trường tài chính là “…Ban hành các quy định hỗ trợ xử lý nợ xấu và cơ cấu lại TCTD, giao thẩm quyền và nâng cao năng lực của VAMC trong mua bán nợ theo giá trị thị trường gắn với xử lý tài sản thế chấp, bảo vệ lợi ích hợp pháp, chính đáng của chủ nợ, đồng thời, bố trí nguồn lực phù hợp để xử lý nhanh và dứt điển nợ xấu trong nền kinh tế…”.
Phương Linh
(Tài liệu tham khảo: Báo cáo của Vụ Pháp chế - NHNN)