Sáng 6/6, tại Hà Nội đã diễn ra Tọa đàm “Quản lý và giám sát giao dịch với các bên liên quan: Bài học quốc tế và khuyến nghị đối với Việt Nam”. Sự kiện do Ngân hàng Thế giới phối hợp với NHNN Việt Nam tổ chức.
Phó Thống đốc NHNN Phạm Quang Dũng phát biểu khai mạc toạ đàm
Phát biểu khai mạc Toạ đàm, Phó Thống đốc NHNN Phạm Quang Dũng cho rằng, đây là một sự kiện có ý nghĩa thiết thực, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đang từng bước hoàn thiện khung pháp lý và nâng cao hiệu quả giám sát nhằm bảo đảm sự an toàn, minh bạch và phát triển bền vững của hệ thống tài chính – ngân hàng.
Theo Phó Thống đốc, giao dịch với bên có liên quan là một trong những lĩnh vực phức tạp và tiềm ẩn rủi ro cao trong hoạt động ngân hàng. Các giao dịch này nếu được thực hiện minh bạch, đúng quy định và theo nguyên tắc thị trường, có thể hỗ trợ vận hành nội bộ hiệu quả.
Tuy nhiên, thực tiễn từ các quốc gia như Moldova, Trung Quốc hay các đánh giá FSAP do WB và IMF thực hiện đã chỉ ra rằng, khi không có khuôn khổ pháp lý đủ rõ ràng và năng lực giám sát đủ sâu, các giao dịch với bên có liên quan sẽ là lỗ hổng lớn cho rủi ro đạo đức, sở hữu chéo không minh bạch và gian lận tài chính phát sinh.
Chính vì vậy, việc nhận diện, quản lý và giám sát đòi hỏi một cách tiếp cận tích hợp và hiện đại, kết hợp giữa khung khổ pháp lý đầy đủ, rõ ràng với công nghệ, năng lực phân tích và cả cơ chế phối hợp liên ngành. “Tọa đàm lần này chính là cơ hội để chúng ta cùng nhau nhìn lại những bài học quốc tế, đồng thời rà soát thực trạng, thách thức và năng lực nội tại của hệ thống giám sát tại Việt Nam trong việc quản lý, giám sát giao dịch với bên liên quan”, Phó Thống đốc nhấn mạnh.
Toàn cảnh toạ đàm
Trong những năm gần đây, NHNN đã và đang tích cực hoàn thiện khuôn khổ pháp lý nhằm kiểm soát hiệu quả các giao dịch với bên có liên quan. Đặc biệt, Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi năm 2024) đã có bước tiến quan trọng trong việc xác lập khái niệm bên có liên quan, quy định rõ giới hạn cấp tín dụng, nguyên tắc giao dịch độc lập (arm’s length principle), trách nhiệm công bố thông tin và nghĩa vụ quản trị minh bạch của tổ chức tín dụng.
Bên cạnh đó, các thông tư hướng dẫn như Thông tư 13/2018/TT-NHNN (về hệ thống kiểm soát nội bộ), Thông tư 22/2019/TT-NHNN về các giới hạn, tỷ lệ đảm bảo an toàn (trong đó hạn chế, giới hạn cấp tín dụng; giới hạn góp vốn, mua cổ phần) và các văn bản sửa đổi bổ sung liên quan đã góp phần thiết lập hàng rào pháp lý nhằm hạn chế tình trạng sở hữu chéo, thao túng hoạt động ngân hàng thông qua các bên có liên quan. NHNN cũng đã đẩy mạnh việc yêu cầu các tổ chức tín dụng tăng cường kiểm soát nội bộ, nâng cao vai trò của kiểm toán nội bộ và quản lý rủi ro trong việc giám sát giao dịch bên liên quan.
Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm
Phó Thống đốc cho biết, việc cải cách khung pháp lý tại Việt Nam sẽ không dừng lại ở Luật TCTD. NHNN đang trong quá trình rà soát và nâng cấp các văn bản dưới luật để tương thích với chuẩn mực quốc tế, trong đó có các nguyên tắc cốt lõi của Ủy ban Basel về giám sát ngân hàng (Basel Core Principles), các khuyến nghị của Lực lượng đặc nhiệm tài chính - FATF về minh bạch sở hữu, và đặc biệt là các thông lệ tốt trong giám sát hợp nhất, giám sát theo rủi ro, và giám sát theo hành vi.
Tuy nhiên, pháp luật chỉ là một phần của giải pháp. Thực thi hiệu quả các quy định này đòi hỏi năng lực phân tích sâu, khả năng phát hiện sớm các loại hình giao dịch bất thường, và đặc biệt là các công cụ hỗ trợ như hệ thống dữ liệu, phần mềm phân tích mối quan hệ sở hữu, và công nghệ SupTech. Việc giám sát giao dịch bên liên quan trong bối cảnh cấu trúc sở hữu ngày càng phức tạp, giao dịch ngày càng tinh vi, cần phải được hỗ trợ bởi công cụ hiện đại và sự phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị thanh tra, giám sát, pháp chế, công nghệ, và chính sách.
Tại Toạ đàm, các phiên làm việc không chỉ tập trung vào khía cạnh lý thuyết hay pháp lý, mà còn đi sâu vào các tình huống thực tiễn, kinh nghiệm giám sát trên thực địa, và đặc biệt là các giải pháp công nghệ phân tích mạng quan hệ sở hữu phức tạp.
Đồng thời, các diễn giả đã giới thiệu về các chuẩn mực quốc tế liên quan đến giao dịch với các bên có liên quan. Phiên thảo luận tập trung vào cách tiếp cận các giao dịch với bên liên quan dưới lăng kính của các chuẩn mực quốc tế về phòng chống rửa tiền, tập trung vào minh bạch quyền sở hữu hưởng lợi và các thực tiễn cấp phép.
Quỳnh Trang