Sau gần 9 năm triển khai thực hiện, chương trình tín dụng đối với học sinh, sinh viên (HSSV) được xem là điểm tựa vững chắc, đã giúp hàng triệu HSSV thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ có hoàn cảnh khó khăn được vay vốn học tập. Tính đến nay, tổng doanh số cho vay đạt gần 55.000 tỷ đồng với trên 3,2 triệu lượt HSSV được vay vốn để trang trải chi phí học tập; khoảng 1,1 triệu hộ gia đình còn dư nợ tại Ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam (NHCSXH) với tổng dư nợ gần 25.000 tỷ đồng.
Kết quả đạt được cho thấy, chính sách tín dụng đối với HSSV có ý nghĩa quan trọng về kinh tế, chính trị và xã hội, tạo được sự đồng thuận rất cao của các ngành, các cấp và của cộng đồng xã hội. Điều đó khẳng định chủ trương, chính sách của Đảng và Chính phủ về tín dụng đối với HSSV là đúng đắn, phù hợp với nguyện vọng của nhân dân và xu thế phát triển của xã hội. Đây là chương trình tín dụng chính sách có tính nhân văn sâu sắc, tính xã hội hóa cao, liên quan đến nhiều cấp, nhiều ngành, nhiều tổ chức, cá nhân từ trung ương đến địa phương. Chương trình đã tạo sự gắn kết giữa kinh tế với xã hội trong nỗ lực xóa đói, giảm nghèo, đảm bảo an sinh xã hội, tạo sự bình đẳng trong lĩnh vực giáo dục.
Trong quá trình triển khai thực hiện chương trình, Bộ Tài chính đã tích cực tham mưu cho Chính phủ cân đối, bố trí đủ nguồn vốn đáp ứng nhu cầu vay vốn hàng năm của HSSV, chủ động phối hợp với các bộ, ngành liên quan và NHCSXH, kịp thời tham mưu cho Chính phủ xem xét, quyết định điều chỉnh nâng mức vốn cho vay đối với HSSV, đảm bảo hỗ trợ một phần chi phí sinh hoạt ở mức hợp lý trên cơ sở lộ trình tăng học phí đã được Chính phủ phê duyệt và giá cả sinh hoạt thay đổi.
Mục tiêu của chương trình là hỗ trợ một phần chi phí sinh hoạt cho HSSV. Tuy nhiên, với đa số HSSV vay vốn là con em các hộ nghèo, hộ có hoàn cảnh khó khăn, lại ở các tỉnh lẻ hoặc vùng nông thôn đến học tập tại các thành phố. Ngoài học phí, còn phải trang trải chi phí thuê nhà trọ, phương tiện đi lại và nhiều chi phí sinh hoạt khác. Do đó, việc xem xét nâng mức cho vay đối với chương trình tín dụng HSSV là cần thiết.
Trên thực tế, kể từ khi thực hiện (tháng 9/2007) cho đến nay, chương trình đã qua nhiều lần điều chỉnh nâng hạn mức cho vay. Tại thời điểm bắt đầu thực hiện chương trình, hạn mức cho vay là 800.000 đồng/tháng. Đến ngày 26/8/2009, hạn mức cho vay được nâng lên mức 860.000 đồng/tháng/HSSV. Từ ngày 15/11/2010, Thủ tướng Chính phủ quyết định nâng mức cho vay tối đa đối với HSSV lên 900.000 đồng/tháng. Gần đây nhất là từ ngày 01/8/2013, Thủ tướng Chính phủ ban hành quyết định nâng mức cho vay lên 1.100.000 đồng/tháng/HSSV.
Tại thời điểm ban hành Quyết định số 157/2007/QĐ-TTg, mức cho vay là 800.000 đồng/tháng/HSSV. Trong khi kết quả khảo sát cho thấy, chi phí thực tế về học tập của HSSV vào khoảng 1.200.000 đồng/tháng. Như vậy, mức cho vay này chỉ đáp ứng được trên 60% chi phí học tập của HSSV. Theo kết quả khảo sát tại một số tỉnh, thành phố, chi phí học tập của một HSSV trong năm học 2014-2015 dao động trong khoảng 3.000.000-3.500.000 đồng/tháng (chi phí cho 1 HSSV nông thôn lên thành phố học tập vào khoảng 3.500.000 đồng/tháng). Nghĩa là, mức cho vay hiện nay là 1.100.000 đồng/tháng chỉ đáp ứng 31,4-37% chi phí học tập của HSSV. Nếu tính đến mức độ trượt giá theo chỉ số lạm phát từ năm 2007 đến nay, mức vay tối đa 800.000 đồng/tháng/HSSV tương đương với giá trị của năm 2015 là 1.732.300 đồng/tháng/HSSV.
Đáng chú ý, theo lộ trình tăng học phí, Chính phủ mới ban hành Nghị định 86/2015/NĐ-CP ngày 02/10/2015 về cơ chế thu, quản lý học phí, có hiệu lực từ ngày 01/12/2015. Theo mức trần học phí được quy định tại Nghị định 86/2015/NĐ-CP, mức học phí có thể tăng bình quân trên 10%, trong đó có những ngành học quy định mức học phí lên tới gần 45 triệu đồng/năm/sinh viên. Trước đó, một số trường đại học, cao đẳng đã tăng mức học phí ngay từ đầu năm học 2015-2016.
HTT - Nguồn: NHCSXH