Một cuộc khảo sát mới đây được thực hiện tại Hà Lan đã cho thấy các cá nhân có nhận thức về mức lạm phát cao và những người gặp khó khăn về tài chính có mức độ tin tưởng thấp hơn vào Ngân hàng trung ương châu Âu (ECB). Ngoài ra, khảo sát cũng chỉ ra kết quả thú vị khi phần lớn người được hỏi (70%) tin rằng kiểm soát lạm phát là nhiệm vụ của các cơ quan chính phủ, trong khi chỉ 50% cho rằng đó là nhiệm vụ của ngân hàng trung ương.
Lạm phát toàn cầu tăng cao năm 2022 đã gây áp lực lên các ngân hàng trung ương trên thế giới trong việc thực hiện các nhiệm vụ ổn định giá cả. Giảm sút uy tín và mất niềm tin của công chúng có thể khiến việc hoàn thành nhiệm vụ này trở nên khó khăn hơn đối với các ngân hàng trung ương. Trong năm 2022, lạm phát tại các nền kinh tế đồng euro đã tăng mạnh lên mức cao nhất là 10%. Mặc dù lạm phát hiện nay chủ yếu do các yếu tố nằm ngoài tầm kiểm soát của các ngân hàng trung ương, nhưng họ có nguy cơ mất lòng tin và uy tín do lạm phát tăng nhanh.
Mất niềm tin của người dân sẽ khiến các ngân hàng trung ương gặp khó khăn hơn để đưa lạm phát trở lại mục tiêu. Một số nghiên cứu chứng minh kỳ vọng lạm phát của những người tin tưởng vào ngân hàng trung ương có xu hướng gần với mục tiêu lạm phát của ngân hàng trung ương hơn. Ngoài ra, các cá nhân có lòng tin vào ngân hàng trung ương thường ít thay đổi kỳ vọng lạm phát của họ hơn trước những diễn biến ngắn hạn của nền kinh tế so với những người không tin tưởng vào ngân hàng trung ương.
Khảo sát của Eurobarometer (2022) cho thấy, ngay khi lạm phát bắt đầu tăng mạnh ở khu vực đồng euro, 41% số người được hỏi đã nhắc đến giá cả, lạm phát, chi phí sinh hoạt như là một trong những vấn đề quan trọng nhất mà đất nước họ phải đối mặt. Tỷ lệ này đã tăng 18 điểm phần trăm so với khảo sát trước đó và cao hơn hẳn so với tỷ lệ người coi sức khỏe (32%) và tình hình kinh tế (19%) là vấn đề đáng lo ngại nhất.
Cuộc khảo sát mới đây tại Hà Lan để đánh giá mức độ ảnh hưởng của lạm phát gia tăng gần đây đến niềm tin vào ECB, cho thấy mức độ nhận thức về lạm phát có sự khác nhau khá lớn giữa những người tham gia.
Hình 1. Nhận thức của người được hỏi về mức độ lạm phát
(Nguồn: Centerpanel Tháng 9/10 năm 2022)
Ghi chú: Câu trả lời của 2,464 người tham gia khảo sát được hiệu chỉnh để phù hợp với những khác biệt giữa mẫu và dân số liên quan đến giới tính, độ tuổi, thu nhập và trình độ học vấn.
Hình 1 thể hiện mức độ lạm phát được tổng hợp từ các câu trả lời của những tham gia khảo sát cho câu hỏi: “Giả sử 12 tháng trước bạn phải trả 100 euro cho các hàng hóa mua tại siêu thị. Bạn nghĩ bây giờ mình cần phải trả bao nhiêu cho cùng một loại hàng hóa tại cùng một siêu thị?”. Kết quả, chưa đến 10% người được hỏi nghĩ rằng lạm phát hiện dưới mức 10%; trong khi hơn 40% cho rằng lạm phát hiện ở mức 10 đến 20%; đặc biệt đa số ý kiến (khoảng 49%) cho biết họ nghĩ lạm phát thậm chí đang ở mức rất cao - trên 20%.
Các kiểm định giả thuyết đã chỉ ra có một mối quan hệ tiêu cực giữa nhận thức về lạm phát và niềm tin của công chúng vào ECB. Theo đó, các cá nhân nghĩ rằng lạm phát cao hơn có mức độ tin tưởng vào ngân hàng trung ương thấp hơn. Nói chính xác hơn, những cá nhân có nhận thức về lạm phát cao hơn 30% sẽ ít có khả năng tin tưởng vào ECB hơn đáng kể (24 điểm phần trăm) so với những người khác.
Hình 2. Cảm nhận về mức độ khó khăn để kiếm sống khi lạm phát cao
(Nguồn: Centerpanel Tháng 9/10 năm 2022)
Giá cả tăng cao có thể làm giảm sức mua và khiến nhiều người gặp khó khăn về tài chính. Kết quả khảo sát cho thấy, nhiều cá nhân thực sự cảm thấy khó kiếm đủ tiền để trang trải cho cuộc sống. Đồng thời, các câu hỏi bổ sung đã chỉ ra tác động của việc lạm phát tăng cao đã vượt ra ngoài tác động tài chính của việc tăng giá khi có khoảng 20% cho biết cảm thấy căng thẳng hơn do lạm phát.
Các mô hình sử dụng để kiểm tra giả thuyết cho thấy những cá nhân gặp khó khăn hơn trong việc kiếm đủ tiền có niềm tin thấp hơn vào ECB. Nói chính xác hơn: các thành viên của các hộ gia đình phải vật lộn với việc kiếm đủ tiền trang trải cuộc sống dường như có mức độ tin tưởng vào ECB thấp hơn khoảng 45 điểm phần trăm so với các thành viên của các hộ gia đình thấy rất dễ kiếm đủ tiền.
Ngoài ra, khi kết hợp thông tin về tình hình tài chính của các hộ gia đình, cho thấy mối liên hệ chặt chẽ giữa niềm tin vào ECB với tổ chức chính trị quốc gia và tình hình tài chính hiện tại của các hộ gia đình. Những cá nhân thuộc các hộ gia đình mắc nợ hoặc phải sử dụng đến tiền tiết kiệm báo cáo mức độ tin tưởng thấp hơn đáng kể so với các cá nhân thuộc các hộ gia đình vẫn còn nguồn tiền dư dả.
Hình 3. Quan điểm của người được hỏi về trách nhiệm ngăn chặn lạm phát
(Nguồn: Centerpanel Tháng 9-10/2022)
Đối với câu hỏi về việc cơ quan nào có nhiệm vụ đảm bảo kiểm soát giá cả, trên 70% người được hỏi cho đó là nhiệm vụ thuộc về chính phủ, khoảng 50% cho rằng đó là trách nhiệm của Ngân hàng trung ương châu Âu (ECB) và gần 40% trả lời trách nhiệm thuộc về ngân hàng trung ương Hà Lan (Nederlandsche Bank).
Kết quả kiểm định giả thuyết cho thấy có mối quan hệ ngược chiều giữa lòng tin của công chúng và quan điểm của các cá nhân về cơ quan chịu trách nhiệm cho sự ổn định giá cả. Những người cho rằng ECB chịu trách nhiệm ổn định giá cả dường như ít tin tưởng vào ECB hơn so với những cá nhân không nghĩ rằng ECB có nhiệm vụ ngăn chặn lạm phát cao.
Tóm lại, kết quả khảo sát cho thấy nếu người dân cảm nhận được lạm phát càng cao và gặp khó khăn kiếm đủ sống thì niềm tin của họ vào ECB càng thấp. Niềm tin vào ECB tương đối thấp đối với những cá nhân tin rằng ECB có nhiệm vụ giữ lạm phát ở mức thấp. Một điều đáng chú ý là trên 70% người được hỏi cho rằng nhiệm vụ của chính phủ là giữ cho lạm phát ở mức thấp. Điều này hàm ý trong quá trình tiếp cận với công chúng, các ngân hàng trung ương nên tập trung vào nhiệm vụ của họ cũng như đối với ECB.
HN (theo CEPR)