Trước hết, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) xin trân trọng cảm ơn Đại biểu Quốc hội Võ Thị Như Hoa đã quan tâm, ủng hộ và đánh giá tích cực những nỗ lực hoạt động của ngành Ngân hàng trong thời gian vừa qua.
Tại phiên thảo luận tổ về tình hình phát triển kinh tế - xã hội ngày 02/11/2020 của Kỳ họp 10, Quốc hội khóa XIV, Đại biểu đã có ý kiến liên quan đến lãi suất cho vay doanh nghiệp như sau: “Do ảnh hưởng covid, tỷ lệ thất nghiệp trong độ tuổi lao động cao, hàng loạt khách sạn lớn nguy cơ phá sản, không thể nào trụ vững, phục hồi trong giai đoạn này. Chính sách Ngân hàng giãn hoãn các khoản nợ vay ngân hàng để giúp DN trụ vững trong giai đoạn cần thiết, tuy nhiên các chính sách giảm lãi suất chưa đến được với doanh nghiệp. Hiện nay, các NHTMCP khi cho vay DN có thêm điều kiện không bắt buộc nhưng như gần như ràng buộc phải mua bảo hiểm. Mặc dù báo cáo lãi suất cho vay thấp, nhưng thực tế lãi suất cho vay doanh nghiệp cao vì lãi suất vay DN buộc kèm theo mua bảo hiểm ngân hàng đã ký kết, do vậy lãi suất bị đẩy cao. Như vậy, không giúp gì được cho DN và cá nhân. Đề nghị NHNN, Chính phủ nghiên cứu có giải pháp thế nào để thực chất các gói vay ưu đãi, DN bảo hiểm không lợi dụng.”
Về vấn đề này, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có ý kiến giải trình cụ thể như sau:
1. Về mặt bằng lãi suất thị trường nói chung và lãi suất cho vay nói riêng:
Từ đầu năm 2020 đến nay, để giảm bớt khó khăn, tạo điều kiện phục hồi nhanh nền kinh tế, NHNN đã 3 lần điều chỉnh giảm đồng bộ các mức lãi suất với quy mô cắt giảm tương đối mạnh, tổng mức giảm 1,5-2,0%/năm1 để sẵn hàng hỗ trợ thanh khoản, tạo điều kiện cho các tổ chức tín dụng (TCTD) tiếp cận nguồn vốn chi phí thấp hơn từ NHNN, qua đó có điều kiện hỗ trợ khách hàng giảm chi phí vốn vay, phục hồi sản xuất kinh doanh. Đồng thời, NHNN cũng điều chỉnh giảm 0,6-1,0%/năm trần lãi suất tiền gửi các kỳ hạn dưới 6 tháng; giảm trần lãi suất cho vay ngắn hạn của TCTD đối với các lĩnh vực ưu tiên, với tổng mức giảm 1,5%/năm; chỉ đạo TCTD cân đối nguồn vốn, tài chính, triệt để tiết giảm chi phí hoạt động, tập trung mọi nguồn lực để giảm mạnh lãi suất cho vay đối với dư nợ hiện hữu và các khoản cho vay mới để hỗ trợ, đồng hành cùng doanh nghiệp, người dân vượt qua khó khăn. Kết quả là mặt bằng lãi suất cho vay thị trường giảm nhanh (từ 0,5-2,5% so với trước khi có dịch); trong đó lãi suất cho vay các lĩnh vực ưu tiên giảm 1,5%/năm so với đầu năm, hiện là 4,5%/năm, từ đó giảm bớt khó khăn, góp phần phục hồi kinh tế.
Đồng thời, NHNN đã ban hành Thông tư 01/2020/TT-NHNN có hiệu lực từ ngày 13/3/2020, tạo hành lang pháp lý cho phép cơ cấu các khoản nợ gốc và lãi đến hạn, miễn, giảm lãi, phí, giữ nguyên nhóm nợ tại thời điểm trước dịch và được tiếp tục được vay vốn để thực hiện các dự án sản xuất kinh doanh có hiệu quả. Hiện nay, NHNN đang nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Thông tư 01/2020/TT-NHNN phù hợp với tình hình mới, tạo điều kiện hơn nữa cho người dân và doanh nghiệp.
Đến 16/11/2020, các TCTD đã cơ cấu lại thời hạn trả nợ cho 272.230 khách hàng với dư nợ 346.625 tỷ đồng; miễn, giảm, hạ lãi suất cho 555.507 khách hàng với dư nợ 933.560 tỷ đồng, cho vay mới lãi suất ưu đãi với doanh số lũy kế từ 23/1 đến nay đạt 2.035.194 tỷ đồng cho 358.653 khách hàng. Riêng NHCSXH (không thuộc đối tượng triển khai theo Thông tư 01) cũng đã thực hiện gia hạn nợ cho 167.059 khách hàng với dư nợ 4.170 tỷ đồng, cho vay mới đối với 1.891.895 khách hàng với số tiền 68.656 tỷ đồng.
2. Về việc mua bảo hiểm kèm theo Hợp đồng vay vốn:
Hoạt động Bảo hiểm liên kết ngân hàng thời gian vừa qua phát triển khá nhanh và mang lại những lợi ích nhất định cho cả doanh nghiệp bảo hiểm, ngân hàng thương mại và khách hàng. Việc các TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài kinh doanh bảo hiểm, làm đại lý cho các công ty bảo hiểm khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện là không trái với quy định của pháp luật2. Ngoài ra, pháp luật hiện hành cũng đã quy định các chế tài xử phạt liên quan đến “ép” khách hàng mua bảo hiểm3.
Nhằm đảm bảo quyền và lợi ích chính đáng của người vay vốn, trong thời gian qua, NHNN đã có các văn bản số 728/NHNN-TTGSNH ngày 30/10/2020; số 1705/NHNN-TTGSNH ngày 16/3/2020; số 10273/NHNN-TTGSNH ngày 31/12/2019, trong đó yêu cầu TCTD chấp hành nghiêm quy định của Luật kinh doanh bảo hiểm, Nghị định số 73/2016/NĐ-CP ngày 01/7/2016 quy định chi tiết thi hành Luật kinh doanh bảo hiểm, Nghị định số 98/2013/NĐ-CP ngày 28/8/2013 quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm, kinh doanh xổ số...và các văn bản sửa đổi, bổ sung.
Ngoài ra, NHNN đã và đang tăng cường công tác giám sát, có văn bản cảnh báo các TCTD về hoạt động kinh doanh/đại lý bảo hiểm, trong đó yêu cầu: (i) Chấp hành nghiêm các quy định của pháp luật liên quan đến hoạt động bảo hiểm; (ii) Nghiêm cấm các hành vi sử dụng bảo hiểm như một công cụ để lách/vượt trần lãi suất; (iii) Xây dựng chiến lược phân phối các sản phẩm Bảo hiểm liên kết ngân hàng trên cơ sở nghiên cứu và đánh giá xu thế thị trường, lựa chọn các đối tác là các doanh nghiệp bảo hiểm có tiềm lực tài chính tốt, được đánh giá mức tín nhiệm cao; (iv) Các cán bộ tham gia cung cấp dịch vụ tư vấn bảo hiểm cần phải có chứng chỉ hành nghề, đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn/quy định có liên quan;...
Đồng thời, NHNN tiếp tục tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra với hoạt động này của các TCTD; đưa nội dung thanh tra việc chỉ đạo của NHNN đối với hoạt động này vào các cuộc thanh tra năm 2020-2021 theo kế hoạch thanh tra đã được Thống đốc NHNN phê duyệt.
Trên đây là giải trình của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam về ý kiến của Đại biểu Quốc hội trong phiên thảo luận tổ về tình hình phát triển kinh tế - xã hội ngày 02/11/2020.
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam xin trân trọng cảm ơn sự quan tâm của Đại biểu đối với hoạt động của hệ thống ngân hàng. Trong thời gian tới, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam rất mong tiếp tục nhận được sự quan tâm, ủng hộ hơn nữa của Đại biểu đối với hoạt động của ngành Ngân hàng.
Trân trọng cảm ơn Đại biểu./.