Trong Báo cáo Đánh giá ổn định tài chính tháng 11/2025, ECB cho biết mức độ bất định về chính sách thương mại đã giảm so với giai đoạn căng thẳng hồi tháng 4/2025, song vẫn tiềm ẩn khả năng “tái bùng phát bất kỳ lúc nào”. “Bất định vẫn còn và có thể tăng trở lại” - Phó Chủ tịch ECB Luis de Guindos nhận định.
Ảnh minh họa (Nguồn: Internet)
Thị trường khởi sắc nhưng dễ tổn thương
Trong Báo cáo, Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) cảnh báo rủi ro đối với ổn định tài chính khu vực đồng Euro vẫn duy trì ở mức cao, khi những bất định kéo dài liên quan đến các thỏa thuận thương mại, mức thuế mới và xu hướng địa kinh tế dài hạn tiếp tục phủ bóng lên triển vọng kinh tế. Tình trạng định giá tài sản tăng cao, thị trường tập trung vào một số ít cổ phiếu cùng những điểm dễ tổn thương trong hệ thống tài chính đang làm gia tăng nguy cơ điều chỉnh mạnh trên thị trường.
Thời gian qua, các thị trường chứng khoán toàn cầu liên tục lập đỉnh mới, trong khi chênh lệch lợi suất tín dụng vẫn ở mức thấp so với lịch sử. Tuy nhiên, ECB nhấn mạnh rằng mức định giá cao và mức độ tập trung ngày càng lớn của thị trường cổ phiếu khiến nhà đầu tư rất dễ bị tổn thương trước những cú sốc bất ngờ, chẳng hạn như triển vọng tăng trưởng xấu đi hoặc kỳ vọng quá mức vào tốc độ ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI).
Căng thẳng thị trường có thể bị khuếch đại bởi các yếu tố vốn được ECB cảnh báo lâu nay, đó là sự mất cân đối thanh khoản của các quỹ đầu tư mở, đòn bẩy cao trong một bộ phận quỹ phòng hộ và tính thiếu minh bạch của thị trường vốn tư nhân.
ECB cũng cho biết nỗi lo về cân đối ngân sách đang căng thẳng tại một số nền kinh tế phát triển có thể gây áp lực lên thị trường trái phiếu toàn cầu. Điều này có thể khiến dòng vốn quốc tế đảo chiều, tỷ giá biến động mạnh và chi phí huy động vốn của khu vực đồng Euro tăng lên, làm suy giảm năng lực cạnh tranh của hàng hóa châu Âu.
Thuế quan định hình lại rủi ro của chính phủ và doanh nghiệp
Dù các quốc gia trong khu vực đồng Euro đã hưởng lợi từ dòng tiền trú ẩn an toàn sau đợt biến động hồi tháng 4/2025 liên quan đến thuế quan, ECB cảnh báo rằng áp lực trung hạn lên ngân sách chính phủ đang tăng dần. Chi tiêu quốc phòng buộc phải mở rộng, trong khi các thách thức cơ cấu như năng suất thấp, dân số già, nhu cầu số hóa và các yêu cầu về đầu tư khí hậu sẽ khiến nhiều chính phủ phải vay mượn nhiều hơn trong những năm tới, với chi phí cao hơn.
“Các nền tảng tài khóa yếu tại một số quốc gia trong khu vực, cùng rủi ro lan truyền tài khóa từ bên ngoài, có thể làm lung lay niềm tin của nhà đầu tư” - Báo cáo nêu rõ.
Khu vực doanh nghiệp, dù đã cải thiện bảng cân đối trong những năm gần đây, vẫn phải đối mặt với tác động đang dần bộc lộ của các mức thuế mới. Với các doanh nghiệp phụ thuộc nhiều vào chuỗi cung ứng nhạy cảm với chính sách thuế, sức ép có thể gia tăng. Nếu doanh nghiệp buộc phải cắt giảm lao động, khả năng trả nợ của hộ gia đình cũng sẽ bị ảnh hưởng, làm nền kinh tế thêm mong manh.
Hệ thống ngân hàng vững nhưng vẫn chịu sức ép
Hệ thống ngân hàng ở khu vực đồng Euro đến nay vẫn cho thấy khả năng chống chịu tốt nhờ lợi nhuận cao và bộ đệm vốn tốt. Tuy nhiên, ECB cảnh báo rủi ro tín dụng đối với các doanh nghiệp bị ảnh hưởng mạnh bởi thuế quan có thể làm suy giảm chất lượng khoản vay của các ngân hàng.
Một điểm đáng chú ý khác là mức độ liên thông ngày càng tăng giữa ngân hàng và các tổ chức tài chính phi ngân hàng. Trong điều kiện thị trường căng thẳng, những kết nối này có thể khiến ngân hàng đối mặt với rủi ro huy động vốn lớn hơn, nhất là khi phụ thuộc nhiều vào các kênh tài trợ từ thị trường.
Dẫu vậy, ECB khẳng định hệ thống ngân hàng nhìn chung vẫn “vững vàng” và đây chính là lớp đệm quan trọng trước bối cảnh vĩ mô - tài chính nhiều bất định.
Cần tăng sức chống chịu của khu vực phi ngân hàng
ECB kêu gọi các cơ quan giám sát vĩ mô trong khu vực duy trì các yêu cầu về bộ đệm vốn và các biện pháp kiểm soát cho vay theo người vay, nhằm bảo đảm tiêu chuẩn cho vay không bị nới lỏng trong giai đoạn rủi ro gia tăng.
Bên cạnh đó, ECB nhấn mạnh sự lớn mạnh nhanh chóng của khu vực tài chính phi ngân hàng, bao gồm các quỹ đầu tư, công ty bảo hiểm và các kênh cấp vốn dựa trên thị trường đang tạo ra các điểm dễ tổn thương mới. ECB cho rằng một bộ khung chính sách toàn diện là cần thiết để củng cố sức chống chịu cho khu vực này, từ quản lý thanh khoản chặt chẽ hơn, hạn chế đòn bẩy, đến cải thiện minh bạch thông tin trong thị trường vốn tư nhân.
Theo ECB, tăng cường khả năng chống chịu của các tổ chức phi ngân hàng cũng sẽ thúc đẩy tiến trình hội nhập thị trường vốn trong khu vực đồng euro, là mục tiêu lâu dài nhằm cải thiện chia sẻ rủi ro tư nhân và giảm phụ thuộc vào tín dụng ngân hàng.
Bối cảnh toàn cầu gây sức ép ngày càng lớn
Đánh giá của ECB được đưa ra trong bối cảnh các thị trường toàn cầu đang chật vật trước tín hiệu tăng trưởng yếu, biến động thương mại và căng thẳng địa chính trị. Dù mức độ bất định về chính sách thương mại đã giảm so với giai đoạn căng thẳng do các mức thuế mới hồi đầu năm, nhà đầu tư vẫn cảnh giác trước nguy cơ xuất hiện thêm các rào cản thương mại, nhất là khi các nền kinh tế lớn đang điều chỉnh chiến lược công nghiệp và chuỗi cung ứng.
ECB cảnh báo rằng chỉ một thông tin tiêu cực về tiến độ ứng dụng AI, yếu tố được kỳ vọng thúc đẩy tăng năng suất dài hạn, cũng có thể nhanh chóng làm thay đổi tâm lý thị trường. Khi lợi nhuận thị trường tập trung quá nhiều vào một nhóm nhỏ các công ty công nghệ lớn, nguy cơ lan truyền của một cú điều chỉnh giá càng mạnh.
Trong khi đó, nỗi lo về nợ công và thâm hụt ngân sách tại một số nền kinh tế phát triển có xu hướng tăng lên, làm gia tăng rủi ro biến động mạnh trên thị trường trái phiếu, từ đó lan sang các thị trường khác.
Hộ gia đình và doanh nghiệp khỏe hơn nhưng không miễn nhiễm
ECB ghi nhận rằng bảng cân đối của hộ gia đình và doanh nghiệp nhìn chung tốt hơn so với những năm sau đại dịch, với mức nợ giảm và khả năng chống chịu cao hơn trước biến động lãi suất. Tuy nhiên, ECB lưu ý rằng cải thiện này chưa đủ để bảo vệ hoàn toàn khỏi các cú sốc liên quan đến thuế quan hay nhu cầu toàn cầu suy yếu.
Nếu tình trạng sa thải lao động lan rộng do tác động của thuế quan, các hộ gia đình sẽ chịu sức ép lớn hơn, làm suy yếu tiêu dùng, vốn là động lực quan trọng của tăng trưởng. Doanh nghiệp cũng có thể gặp khó khăn nếu không thể chuyển toàn bộ chi phí tăng thêm từ thuế vào giá bán.
Điều quan trọng nhất, đó là duy trì sức chống chịu
ECB nhấn mạnh rằng trong bối cảnh chồng chất các thách thức về kinh tế, tài khóa và địa chính trị, điều cốt yếu là duy trì sự kiên định trong chính sách. Giữ vững bộ đệm vốn - thanh khoản của ngân hàng, siết kỷ luật tài chính đối với khu vực phi ngân hàng và duy trì tiêu chuẩn cho vay thận trọng sẽ là nền tảng bảo vệ ổn định tài chính của khu vực trong thời gian tới.
Theo ECB, trong bối cảnh kinh tế - tài chính và chính sách vẫn còn nhiều bất định, việc duy trì và tăng cường sức chống chịu của hệ thống tài chính là yếu tố then chốt.
Tài liệu tham khảo:
Thông cáo báo chí của ECB ngày 26/11/2025.
Quỳnh Anh