Nền kinh tế toàn cầu đang trải qua giai đoạn đầy biến động, chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố - từ việc Mỹ điều chỉnh vai trò dẫn dắt kinh tế cho tới làn sóng phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo (AI). Dẫu vậy, cho đến nay, kinh tế thế giới vẫn thể hiện khả năng thích ứng và ứng phó đáng kể trước các cú sốc liên tiếp, cho thấy sức bền đáng chú ý của hệ thống kinh tế toàn cầu.
Bốn yếu tố giúp kinh tế toàn cầu giữ được sự ổn định
Theo bà Kristalina Georgieva, Giám đốc điều hành Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cùng với Báo cáo Triển vọng Kinh tế Thế giới (WEO), có bốn yếu tố chính giúp kinh tế toàn cầu duy trì được sự ổn định: Tác động thuế quan ít nghiêm trọng hơn dự đoán; khả năng thích ứng của khu vực tư nhân; điều kiện tài chính hỗ trợ và cải thiện các nền tảng chính sách.
Thứ nhất, mức thuế quan thực tế được áp dụng thấp hơn so với dự kiến vào thời điểm Mỹ công bố các biện pháp mới ngày 02/4/2025. Bà Georgieva cho biết, “mức thuế quan trung bình theo trọng số thương mại của Mỹ đã giảm từ 23% vào tháng 4 xuống còn 17,5% hiện nay”. Dù vậy, đây vẫn được xem là mức thuế cao, có thể tiếp tục tạo sức ép nhất định lên hoạt động thương mại toàn cầu trong thời gian tới.
Hình 1: Dự báo GDP theo năm của IMF cho quý 4/2025 và quý 4/2026 (tỷ lệ %, theo ngày dự báo)
Nguồn: IMF
Thứ hai, khu vực tư nhân đã phản ứng tích cực, đặc biệt trong ngắn hạn. Theo WEO, “các hộ gia đình và doanh nghiệp đã tăng trước mức tiêu dùng và đầu tư nhằm ứng phó với khả năng thuế quan cao hơn”. Hơn nữa, việc triển khai bị trì hoãn đã cho phép các doanh nghiệp hoãn điều chỉnh giá. Mặc dù các nhà xuất nhập khẩu đã chịu một phần chi phí tăng giá, tác động thuế quan vẫn đang dần diễn ra. Thuế quan, xét về bản chất, có thể tạo ra những tác động không mong muốn đối với thương mại và tăng trưởng. Về lâu dài, chúng có thể làm sai lệch dòng chảy thương mại và ảnh hưởng đến động lực mở rộng sản lượng toàn cầu.
Thứ ba, các thị trường chứng khoán vẫn giữ được đà tăng trong bối cảnh điều kiện tài chính vẫn tương đối thuận lợi. Một phần lý do, đặc biệt tại Mỹ, là nhờ sự bùng nổ đầu tư vào AI. Tuy nhiên, việc này có dựa trên thực tế hay chỉ là dạng bong bóng thường xuất hiện đi kèm với những đổi mới như vậy vẫn chưa thể xác định.
Hình 2: Tỷ lệ thuế quan thực tế của Mỹ theo từng quốc gia (%) tại thời điểm các dự báo của IMF về Triển vọng Kinh tế Thế giới
Nguồn: IMF
Thứ tư, nhận định này đặc biệt đúng với các nền kinh tế mới nổi. Nhiều quốc gia đã rút ra bài học từ những biến động trong quá khứ và nhờ đó áp dụng các chính sách tài khóa, tiền tệ thận trọng và kỷ luật hơn so với trước đây. Dù vậy, môi trường bên ngoài vẫn tiềm ẩn nhiều thách thức. Trung Quốc đang đối mặt với áp lực từ cả bên trong lẫn bên ngoài nền kinh tế, trong khi Brazil và Ấn Độ chịu ảnh hưởng từ việc chi phí thương mại gia tăng, phản ánh qua mức thuế nhập khẩu cao hơn tại Mỹ.
Hình 3: Tỷ trọng vàng trong tổng dự trữ quốc tế (%)
Nguồn: IMF
Nguy cơ xung đột thương mại và yêu cầu hợp tác toàn cầu mới
Trong bối cảnh kinh tế thế giới đang trải qua giai đoạn nhiều biến động, việc nhìn nhận thận trọng về triển vọng tương lai là điều cần thiết. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cảnh báo rằng rủi ro vẫn hiện hữu, đặc biệt liên quan đến thâm hụt ngân sách và nợ công. Theo dự báo của IMF, tỷ lệ cân đối ngân sách của Chính phủ Mỹ so với GDP có thể giảm 0,5 điểm phần trăm vào năm 2026, chủ yếu do tác động từ việc thông qua Đạo luật One Big Beautiful Bill (OBBBA), dù được bù đắp phần nào bởi khoảng 0,7 điểm phần trăm GDP từ nguồn thu thuế quan. Diễn biến này đồng thời khiến mục tiêu thu hẹp thâm hụt tài khoản vãng lai toàn cầu khó đạt được trong ngắn hạn, dù IMF vẫn kỳ vọng xu hướng cải thiện nhẹ.
Hệ quả là nguy cơ xuất hiện thêm các căng thẳng thương mại trên phạm vi toàn cầu, đặc biệt giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, đang được nhiều chuyên gia dự báo. Trong bối cảnh các chính sách thương mại của Mỹ ngày càng chú trọng đến cân bằng cán cân thương mại song phương, Trung Quốc cũng được nhìn nhận như một đối tác có vai trò chiến lược quan trọng trong cấu trúc kinh tế toàn cầu. Những tranh cãi gần đây liên quan đến các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đối với khoáng sản và đất hiếm cho thấy mức độ phức tạp ngày càng gia tăng trong quan hệ thương mại giữa hai nước.
Hình 4: Chỉ số được tái cơ cấu, các cổ phiếu “Magnificent Seven”* và S&P 500
* Alphabet, Amazon, Apple, Meta, Microsoft, Nvidia, Tesla
Nguồn: Bloomberg
Các cuộc họp của IMF và Ngân hàng Thế giới không chỉ là dịp để đánh giá tổng thể tình trạng nền kinh tế toàn cầu và những rủi ro nổi bật từ các biến động tiếp theo, mà còn đặc biệt tập trung vào tình hình của các quốc gia và nhóm dân cư nghèo nhất. WEO lưu ý rằng “các nền kinh tế nghèo nhất thế giới, bao gồm những nước đang chịu ảnh hưởng từ xung đột kéo dài, đặc biệt có nguy cơ tăng trưởng chậm lại”. Một trong những lý do là do cắt giảm viện trợ và các khoản vay ưu đãi.
Hình 5: Số dư tài khoản vãng lai (% GDP toàn cầu)
Nguồn: IMF
Được thành lập từ năm 1944 với sứ mệnh thúc đẩy hợp tác và ổn định kinh tế toàn cầu, IMF và Ngân hàng Thế giới đến nay vẫn giữ vai trò then chốt trong việc duy trì trật tự tài chính quốc tế và hỗ trợ các quốc gia vượt qua biến động. Hơn tám thập kỷ sau, nhu cầu về phối hợp chính sách, chia sẻ nguồn lực và tăng cường lòng tin giữa các nền kinh tế vẫn nguyên vẹn giá trị như ngày đầu.
Trong bối cảnh địa chính trị ngày càng phức tạp, rủi ro kinh tế đan xen và áp lực nợ công gia tăng, điều quan trọng không chỉ là khả năng ứng phó trước các cú sốc ngắn hạn, mà còn là năng lực thích nghi và hợp tác về dài hạn. Báo cáo của IMF nhấn mạnh, việc duy trì kỷ luật chính sách, củng cố nền tảng tài khóa và thúc đẩy hợp tác đa phương sẽ là yếu tố then chốt giúp hệ thống kinh tế toàn cầu duy trì sức bền và hạn chế nguy cơ phân mảnh.
Cuối cùng, trong thế giới đầy biến động hiện nay, khả năng phối hợp chính sách và củng cố lòng tin giữa các nền kinh tế lớn sẽ tiếp tục là nhân tố quyết định giúp duy trì ổn định và mở ra cơ hội tăng trưởng bền vững cho toàn cầu.
Trần Loan (Theo Financial Times)