Đông Á - Thái Bình Dương vẫn bền vững trước đại dịch Covid-19

Báo cáo nhận định, đại dịch Covid-19 đã lây truyền khắp thế giới và cản trở các hoạt động kinh tế toàn cầu. Đại dịch này tác động đến tình hình kinh tế các nước EAP thông qua hai kênh trong nước và quốc tế, phần lớn các hoạt động kinh tế suy giảm đột ngột, điều kiện tài chính toàn cầu trở nên eo hẹp. Tại EAP, các nước xuất khẩu cũng chịu những thiệt hại đáng kể do giá cả lao dốc (Indonesia, Malaysia, Mông Cổ, CHDCND Lào, Papua New Guinea, Quần đảo Solomon, Timor-Leste).

Các chỉ số kinh tế cơ bản (% so với năm trước)*

	Thực tế và dự báo					Thay đổi **
	2017	2018	2019	2020	2021	2020	2021
GDP toàn cầu	3,3	3,0	2,4	-5,2	4,2	-7,7	1,6
Các nước phát triển	2,5	2,1	1,6	-7,0	3,9	-8,4	2,4
Các EMDE	4,5	4,3	3,5	-2,5	4,6	-6,6	0,3
EMDEs Đông Á - Thái Bình Dương	6,5	6,3	5,9	0,5	6,6	-5,2	1,0
Campuchia	7,0	7,5	7,1	-1,0	6,0	-7,8	-0,8
Trung Quốc	6,8	6,6	6,1	1,0	6,9	-4,9	1,1
Fiji	5,4	3,5	1,0	-4,3	1,9	-6,0	-1,0
Indonesia	5,1	5,2	5,0	0,0	4,8	-5,1	-0,4
Lào PDR	6,9	6,3	4,7	1,0	4,6	-4,8	-1,1
Malaysia	5,7	4,7	4,3	-3,1	6,9	-7,6	2,4
Mông Cổ	5,3	6,9	4,8	-0,5	4,9	-6,0	-0,3
Myanmar	6,2	6,8	6,3	1,5	6,0	-5,2	-0,8
Papua New Guinea	3,5	-0,8	6,0	-1,3	3,4	-4,2	0,5
Philippines	6,9	6,3	6,0	-1,9	6,2	-8,0	0,0
Quần đảo Solomon	3,7	3,9	2,7	-6,7	-0,3	-9,5	-3,1
Thái Lan	4,1	4,2	2,4	-5,0	4,1	-7,7	1,3
Timor-Leste	-3,8	-0,8	3,4	-4,8	3,8	-9,4	-1,1

Nguồn: WB tháng 6/2020

(*): Tính theo giá cả và tỷ giá năm 2010;

(**): Thay đổi so với dự báo tháng 01/2020

Tại Trung Quốc, các biện pháp ngăn chặn đại dịch đã buộc phải thu hẹp các hoạt động kinh tế, thậm chí một số khu vực và địa phương phải đóng cửa hoàn toàn. Trong quý I/2020, GDP thu hẹp tới 34% so với quý trước, ghi nhận quý tăng trưởng âm đầu tiên kể từ năm 1976; lợi nhuận trong ngành công nghiệp giảm 37%. So với cùng kỳ năm trước, doanh thu tài khóa giảm 14%. Từ tháng 3/2020, hoạt động kinh tế bắt đầu phục hồi. Tuy nhiên, các doanh nghiệp lại đối mặt với khó khăn về nguồn vốn và nhu cầu bên ngoài giảm sút.

Tại những nước khác trong khu vực, tình hình kinh tế bắt đầu rối loạn từ tháng 3 và kéo dài cho đến giữa năm nay, do các nước phải tạm ngừng nhiều hoạt động kinh tế và tác động tiêu cực lan truyền từ bên ngoài. Từ đầu tháng 3/2020, năng lực tình tài chính toàn cầu suy kiệt đột ngột đã dẫn tới làn sóng rút vốn ồ ạt khỏi khu vực, lãi suất tăng cao tại hầu khắp các nước trong khu vực, buộc các nhà tạo lập chính sách quốc gia phải điều chỉnh giá cả và tỷ giá hối đoái. Tuy nhiên, chi phí vay vốn tại EAP không tăng cao như tại những khu vực khác trên thế giới, phản ánh khả năng chịu đựng của các nước EAP, nhất là về tiền tệ, tài khóa và năng lực giám sát tài chính.

Do phải đóng cửa các nhà máy và rối loạn trong việc cung ứng các yếu tố đầu vào trong sản xuất, các chuỗi cung ứng bị gián đoạn tại các nước như Campuchia, Malaysia, Myanmar, Thái Lan. Các biện pháp giãn cách xã hội ở trong nước và tác động lan truyền từ bên ngoài đã dẫn đến hệ quả là tiêu dùng, đầu tư, sản xuất, thương mại đều giảm sâu, ghi nhận mức suy giảm sâu nhất kể từ sau khủng hoảng tài chính châu Á 1998.

Để đối phó với đại dịch và giảm thiểu thiệt hại về kinh tế, tất cả các nền kinh tế lớn trong khu vực đều tung ra các giải pháp hỗ trợ quy mô lớn. Ngân hàng Trung ương Trung Quốc (PBC) đã đưa ra gói hỗ trợ thanh khoản rất lớn, cắt giảm lãi suất chính sách và tỷ lệ dự trữ bắt buộc của các ngân hàng thương mại để ngăn chặn làn sóng bán tháo cổ phiếu và qua đó hỗ trợ các doanh nghiệp.

Tại Trung Quốc, các biện pháp tài khóa quan trọng đã được triển khai với quy mô lên tới 5,4% GDP, bao gồm gói chi tiêu khẩn cấp trong lĩnh vực y tế, cắt giảm thuế, chuyển giao trực tiếp cho những hộ gia đình bị tổn thương do đại dịch, tạm hoãn và cho phép các địa phương phát hành trái phiếu đặc biệt để thúc đẩy đầu tư. Malaysia và Thái Lan cũng triển khai các chương trình hỗ trợ đặc biệt với quy mô lần lượt vào khoảng 17 và 13% GDP, bao gồm gói kích thích tài khóa trực tiếp lên tới 6% GDP (tại mỗi nước) dành cho lĩnh vực y tế, bảo lãnh tín dụng, và hỗ trợ doanh nghiệp. Indonesia và Philippines cũng thông báo về kế hoạch triển khai các chương trình hỗ trợ tài khóa quy mô lớn, chiếm khoảng 3-5% GDP.

Về triển vọng kinh tế, GDP tại EAP được dự báo chỉ tăng 0,5% trong năm nay, giảm sâu từ kết quả tăng 5,9% trong năm 2019, mức thấp nhất kể từ năm 1967. Kinh tế tại EAP sẽ bắt đầu phục hồi từ những tháng cuối năm 2020 và trở lại quỹ đạo tăng trưởng bình thường từ cuối năm 2021. GDP tại Trung Quốc giảm xuống mức tăng trưởng 1% trong năm nay, mức thấp nhất kể từ năm 1976, sau đó sẽ tăng 6,9% trong năm 2021.

Tại những nước khác trong khu vực, GDP dự kiến giảm xuống âm 1,2% trong năm nay - lần đầu tiên kể từ sau khủng hoảng tài chính châu Á 1998, sau đó sẽ phục hồi lên mức tăng trưởng 5,4% vào năm 2021. Tại báo cáo này, WB đã điều chỉnh giảm sâu triển vọng GDP tại Malaysia, Philippines và Thái Lan do tác động đáng kể của các biện pháp giãn cách xã hội ở trong nước và tạm ngừng các hoạt động kinh doanh du lịch, rối loạn trong sản xuất và thương mại, tác động tiêu cực từ tình hình tài chính quốc tế.

WB cũng giảm mạnh triển vọng kinh tế một số nước nhỏ vốn phụ thuộc vào xuất khẩu và kinh doanh du lịch, các quốc đảo ngoài khơi Thái Bình Dương (do thiếu nguồn tài chính để kiềm chế tác động tiêu cực của đại dịch). Nhóm quốc gia này bao gồm Campuchia, Fiji, CHDCND Lào, Palau, Samoa, Quần đảo Solomon, Timor-Leste, Tonga, Vanuatu). Động thái hạ triển vọng GDP phản ánh sự phụ thuộc đáng kể của một số nước vào hoạt động du lịch (Fiji, Palau, Samoa, Vanuatu) và xuất khẩu hàng hóa (Fiji, CHDCND Lào, Quần đảo Solomon), dư địa chính sách hạn chế và tác động của bão nhiệt đới Harold (Fiji, Quần đảo Solomon, Tonga, Vanuatu).

Do phụ thuộc nặng nề vào du lịch, GDP tại các nước Fiji, Palau, Samoa, Vanuatu suy giảm trầm trọng dưới tác động của đại dịch. Những quốc gia này cũng thuộc nhóm bị tổn thương nhiều nhất do dư địa chính sách hạn chế và hạ tầng y tế yếu kém.

Hoàng Thế Thỏa

Nguồn: WB tháng 6/2020