Ngân hàng đang bước vào giai đoạn bùng nổ trí tuệ nhân tạo (AI), nơi công nghệ không chỉ thay đổi quy trình vận hành mà còn đòi hỏi sự chuyển hóa trong lực lượng lao động. Thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào tuyển dụng nhân sự công nghệ cao, các ngân hàng cần tìm cách phát hiện, đào tạo và khuyến khích những nhân viên có khả năng hợp tác cùng AI, từ đó xây dựng nền tảng phát triển bền vững trong kỷ nguyên số.
Ảnh minh họa (Nguồn: Internet)
Từ chiến lược tuyển dụng truyền thống đến dân chủ hóa AI
Trong quá khứ, cách tiếp cận quen thuộc của nhiều ngân hàng là ưu tiên tuyển dụng nhân sự công nghệ chuyên sâu với bằng cấp cao. Tuy nhiên, chiến lược này ngày càng kém hiệu quả do chi phí lớn, nguồn cung nhân tài hạn chế và không phải lúc nào cũng phù hợp. Điểm mấu chốt để ngân hàng sẵn sàng cho kỷ nguyên AI chính là dân chủ hóa công nghệ, đưa AI đến gần hơn với đông đảo nhân viên và khuyến khích họ thử nghiệm. Cách tiếp cận này không chỉ giúp tăng tốc độ ứng dụng, mà còn mở ra nhiều ý tưởng sáng tạo và bất ngờ trong quá trình vận hành.
Một số ngân hàng hàng đầu tại Mỹ như Bank of America hay JPMorgan đã áp dụng cách tiếp cận này. Thay vì kỳ vọng mọi nhân viên đều trở thành chuyên gia AI, họ tập trung xây dựng môi trường nuôi dưỡng sự tò mò, đổi mới và hợp tác giữa con người với công nghệ.
Khai phá tiềm năng nội bộ và thách thức đào tạo
Lịch sử ngành công nghệ từng cho thấy cách tiếp cận này có thể thành công. Thập niên 1970, khi thị trường thiếu hụt lập trình viên, Tập đoàn công nghệ máy tính đa quốc gia IBM của Mỹ đã phát triển “Information Processing Aptitude Test” để phát hiện nhân viên có năng khiếu lập trình. Bất ngờ là nhiều người đến từ các ngành như âm nhạc, triết học hay văn học lại chứng minh khả năng vượt trội. Điều này cho thấy, những tài năng phù hợp với AI ngày nay cũng có thể nằm ngoài phạm vi công nghệ truyền thống.
Đối với ngành Ngân hàng, xây dựng một “bài kiểm tra AI” để đánh giá năng lực tư duy logic, khả năng giải quyết vấn đề và tinh thần sẵn sàng thử nghiệm có thể là công cụ hữu ích. Những cá nhân phù hợp không chỉ trở thành “đại sứ AI” thúc đẩy ứng dụng, mà còn đảm nhiệm vai trò “human-in-the-loop” - giám sát các tác tử AI nhằm bảo đảm hoạt động đúng mục tiêu.
Tuy vậy, thách thức vẫn rất lớn. Khảo sát Pulse of Change do Accenture (Tập đoàn tư vấn và dịch vụ chuyên nghiệp toàn cầu) thực hiện tháng 6/2025 cho thấy: 72% lãnh đạo ngân hàng thừa nhận tốc độ thay đổi trong môi trường AI nhanh hơn khả năng đào tạo và chuẩn bị của tổ chức. Trong khi đó, nghiên cứu của Học viện Công nghệ Massachusetts và Đại học Stanford tại Mỹ chỉ ra rằng mức độ khai thác AI không đồng đều: Nhân viên dày dạn kinh nghiệm tận dụng tốt hơn, còn nhân viên ít kinh nghiệm thường chưa đạt hiệu quả.
Thêm vào đó, nghiên cứu của nền tảng Writer tháng 3/2025 cho thấy hơn 30% nhân viên, đặc biệt là thế hệ Gen Z, còn do dự hoặc chưa sẵn sàng tham gia các sáng kiến AI. Điều này phản ánh tâm lý lo ngại về thay đổi công việc, tương tự như những lo lắng từng xuất hiện khi phần mềm Excel ra đời đầu thập niên 1980.
Văn hóa đổi mới - nền tảng cạnh tranh bền vững
Trong thực tiễn ngân hàng, AI có thể tái định hình nhiều quy trình then chốt như xác minh khách hàng (KYC), phòng chống gian lận, chăm sóc khách hàng hay phát triển phần mềm. Tuy nhiên, thay vì thay thế con người, AI đóng vai trò bổ sung và nâng cao năng suất. Một nhân viên có thể quản lý cùng lúc nhiều tác tử AI, từ đó tối ưu hóa quy mô nguồn lực.
Chìa khóa để thành công không chỉ là công nghệ mà còn nằm ở văn hóa. Các ngân hàng cần nuôi dưỡng môi trường nơi nhân viên được khuyến khích thử nghiệm, không sợ thất bại, đồng thời gắn liền với quản trị rủi ro và tuân thủ. Vai trò lãnh đạo rất quan trọng: Những nhà quản lý biết lắng nghe và đồng hành cùng nhân viên sẽ giúp xây dựng niềm tin, thúc đẩy sáng tạo và tăng khả năng thích ứng.
Nghiên cứu của Stanford năm 2025 cũng nhấn mạnh: Có những công việc “green light” - vừa có khả năng tự động hóa cao, vừa được nhân viên mong muốn AI hỗ trợ, ví dụ các tác vụ lặp lại, ít mang tính sáng tạo. Đây là khu vực dễ triển khai AI và ít gây xung đột. Trái lại, những công việc “red light” - có thể tự động hóa nhưng nhân viên không muốn từ bỏ - sẽ là thách thức dài hạn. Điều này cho thấy, ứng dụng AI không chỉ là vấn đề công nghệ mà còn là sự điều chỉnh hành vi, tâm lý và văn hóa tổ chức.
AI không lấy đi việc làm trong ngân hàng, mà làm thay đổi bản chất công việc và phương thức quản lý. Giống như Excel từng giúp nhân viên tập trung nhiều hơn vào các hoạt động mang giá trị cao, AI sẽ loại bỏ những tác vụ lặp lại, ít niềm vui để con người có thêm không gian sáng tạo và tăng cường tương tác.
Hàm ý rút ra là thay vì chạy theo tuyển dụng nhân sự công nghệ vốn khan hiếm, các ngân hàng cần chú trọng xây dựng hệ thống công cụ đánh giá, cùng với chương trình đào tạo để phát hiện và nuôi dưỡng những nhân viên có khả năng hợp tác cùng AI. Về phía đội ngũ quản lý, việc hình thành văn hóa học hỏi, khuyến khích thử nghiệm song hành với kỷ luật tuân thủ sẽ trở thành nền tảng cạnh tranh lâu dài. Nhìn rộng hơn, sự hòa quyện giữa công nghệ và con người chính là chìa khóa giúp AI trở thành động lực gia tăng giá trị, thay vì mối lo ngại. Nói cách khác, AI trong ngân hàng không chỉ là một cuộc cách mạng công nghệ, mà còn là cuộc “cách mạng con người”, nơi tổ chức nào biết nuôi dưỡng tinh thần tò mò, sáng tạo và hợp tác sẽ vươn lên dẫn đầu trong kỷ nguyên số.
Tài liệu tham khảo
1. Michael Abbott (2025). Beyond Hiring: How Banks Can Build An AI-Ready Workforce. Forbes. https://www.forbes.com/sites/michaelabbott/2025/09/24/beyond-hiring-how-banks-can-build-an-ai-ready-workforce/?ss=banking-insurance
2. Accenture (2025). Pulse of Change - RESEARCH REPORT. https://www.accenture.com/us-en/insights/pulse-of-change
Kiều Anh