Trước hết, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) xin trân trọng cảm ơn Đại biểu Quốc hội Trịnh Xuân An đã quan tâm đến hoạt động của ngành Ngân hàng. Trong phiên thảo luận toàn thể tại Hội trường Kỳ họp thứ 2, Quốc hội khóa XV về kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2021, dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2022, Đại biểu đã có ý kiến liên quan đến lợi nhuận của các ngân hàng thương mại vẫn còn cao, doanh nghiệp vẫn còn khó khăn trong việc tiếp cận tín dụng ưu đãi. Về vấn đề này, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước xin trân trọng tiếp thu để hoàn thiện công tác chỉ đạo, điều hành chính sách tiền tệ và hoạt động ngân hàng trong thời gian tới, đồng thời cũng có ý kiến báo cáo, giải trình thêm với Đại biểu cụ thể như sau:
1. Về vấn đề lợi nhuận các ngân hàng còn cao
Theo số liệu cân đối tài khoản kế toán, chênh lệch thu chi của toàn hệ thống các tổ chức tín dụng (TCTD) tăng so với cùng kỳ năm 2020 với mức tăng khá của thu nhập từ các mảng hoạt động dịch vụ và một phần do TCTD nỗ lực tiết giảm chi phí.
Tuy nhiên, kết quả trên mới chỉ là ước tính từ chênh lệch thu - chi và thường sẽ thấp hơn khi các ngân hàng công bố báo cáo tài chính. Đặc biệt là trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 kéo dài; sản xuất kinh doanh khó khăn ảnh hưởng đến khả năng trả nợ của khách hàng, nợ xấu tăng, tiềm ẩn rủi ro cũng như tác động đến kết quả kinh doanh của TCTD. Bên cạnh đó, lợi nhuận của các TCTD đến cuối năm sẽ khó có thể đạt được tốc độ tăng trưởng như những tháng đầu năm do: (i) Một số ngân hàng thương mại thực hiện thoái lãi dự thu, trích lập dự phòng bổ sung theo lộ trình tại Phương án cơ cấu lại; (ii) Các TCTD thực hiện cơ cấu lại thời gian trả nợ, miễn giảm lãi, phí cho các khách hàng chịu ảnh hưởng bởi dịch Covid-191; (iv) Quy định tại Thông tư 03/2021/TT-NHNN yêu cầu các TCTD phải trích lập dự phòng bổ sung đối với các khoản nợ cơ cấu sẽ tác động đến lợi nhuận của một số TCTD.
Uớc tính trên cơ sở tốc độ tăng trưởng lợi nhuận của năm 2020 và trong trường hợp các TCTD phải trích lập dự phòng bổ sung đối với các khoản nợ cơ cấu, thoái lãi dự thu phải thoái, trích lập dự phòng bổ sung theo Kết luận thanh tra, kiểm toán, Đề án/Phương án cơ cấu lại gắn với xử lý nợ xấu thì lợi nhuận của hệ thống các TCTD trong năm 2021 nhiều khả năng giảm so với cuối năm 2020.
Mặc dù vậy NHNN đã và đang chỉ đạo các TCTD chủ động cân đối khả năng tài chính, triệt để tiết giảm chi phí hoạt động, điều chỉnh kế hoạch kinh doanh, giảm chỉ tiêu lợi nhuận, hạn chế chia cổ tức bằng tiền mặt để tập trung mọi nguồn lực giảm lãi suất cho vay chia sẻ với khó khăn của doanh nghiệp và người dân.
2. Về hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận vốn vay
Trước tác động tiêu cực của dịch bệnh Covid-19, thực hiện chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ, NHNN đã và đang triển khai quyết liệt, hiệu quả các công cụ chính sách tiền tệ, đồng thời chỉ đạo các TCTD triển khai đồng bộ các giải pháp về tín dụng và dịch vụ ngân hàng nhằm tháo gỡ khó khăn cho hoạt động sản xuất kinh doanh, hỗ trợ doanh nghiệp, người dân chịu thiệt hại bởi dịch Covid-19, cụ thể:
a) Chủ động, linh hoạt điều hành các công cụ chính sách tiền tệ, tạo điều kiện cho các TCTD đảm bảo cân đối vốn và kịp thời hỗ trợ vốn phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, người dân.
b) Về tín dụng:
- Kịp thời ban hành chính sách và chỉ đạo các TCTD thực hiện việc cơ cấu lại thời hạn trả nợ, giữ nguyên nhóm nợ, miễn giảm lãi, phí để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp và người vay vốn bị tác động tiêu cực bởi đại dịch ở tất cả các lĩnh vực, ngành nghề (Thông tư số 01/2020/TT-NHNN ngày 13/3/2020; Thông tư số 03/2021/TT-NHNN ngày 02/4/2021 và Thông tư số 14/2021/TT-NHNN ngày 07/9/2021).
- Chỉ đạo các TCTD tiếp tục cân đối nguồn vốn để đáp ứng kịp thời nhu cầu vay vốn phục vụ sản xuất kinh doanh; tập trung dòng vốn vào lĩnh vực ưu tiên theo chủ trương của Chính phủ và những ngành bị ảnh hưởng nặng nề bởi dịch Covid-19.
- Triển khai chương trình cho vay trả lương ngừng việc và trả lương phục hồi sản xuất theo Nghị quyết 68/NQ-CP, Nghị quyết 126/NQ-CP, lãi suất 0%/năm, không có tài sản bảo đảm.
c) Về lãi suất: NHNN giảm nhanh và mạnh các mức lãi suất điều hành (1,5-2%/năm) ngay trong năm 2020 (thuộc nhóm các ngân hàng Trung ương giảm lãi suất nhanh và mạnh nhất khu vực) và giữ lãi suất điều hành ở mức thấp trong năm 2021 nhằm giảm chi phí tiếp cận vốn từ NHNN, tạo điều kiện cho TCTD giảm lãi suất cho vay. Đồng thời, chỉ đạo các TCTD tiết giảm tối đa các loại chi phí, điều chỉnh kế hoạch kinh doanh, chỉ tiêu lợi nhuận, không chia cổ tức bằng tiền mặt để tập trung giảm lãi suất cho vay đối với dư nợ hiện hữu và các khoản cho vay mới; các ngân hàng thương mại có thị phần lớn cam kết tiếp tục giảm lãi suất cho vay lên đến 1%/năm đối với dư nợ tín dụng của khách hàng hiện hữu chịu ảnh hưởng bởi dịch Covid-19; 04 ngân hàng thương mại nhà nước tiếp tục cam kết dành 4.000 tỷ đồng giảm lãi suất cho vay, giảm 100% các loại phí dịch vụ ngân hàng cho khách hàng tại các tỉnh, thành phố đang thực hiện cách ly toàn xã hội.
d) Ngoài các giải pháp về lãi suất, tín dụng NHNN đã chỉ đạo các TCTD:
- Tích cực tham gia các chương trình kết nối Ngân hàng - Doanh nghiệp tại các địa phương, nhất là tại những thời điểm không thực hiện giãn cách xã hội, nhằm nhận diện khó khăn, vướng mắc của doanh nghiệp, từ đó có giải pháp tháo gỡ phù hợp, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp trong quan hệ tín dụng với ngân hàng2. Bên cạnh đó, các TCTD cũng đã chủ động tham gia đầy đủ các buổi tiếp xúc cử tri của các đoàn Đại biểu Quốc hội địa phương để kịp thời giải đáp, xử lý, tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc của cử tri (doanh nghiệp, người dân) liên quan đến lĩnh vực ngân hàng trên từng địa bàn. Đối với các ý kiến về cơ chế, chính sách, ngành Ngân hàng cũng đã kịp thời ghi nhận, tiếp thu trong quá trình rà soát, sửa đổi, hoàn thiện chính sách cho phù hợp với thực tiễn.
- Đổi mới, cải cách mạnh mẽ thủ tục cấp tín dụng và dịch vụ ngân hàng, đơn giản hóa quy trình, thủ tục, rút ngắn thời gian thẩm định cho vay nhưng vẫn đảm bảo an toàn vốn vay và phù hợp với quy định của pháp luật; Công bố công khai trên Trang tin điện tử các thông tin về hồ sơ tín dụng, dịch vụ, lãi suất, phí dịch vụ; Đa dạng các chương trình, sản phẩm tín dụng phù hợp để hỗ trợ tích cực hơn với các đối tượng, ngành kinh tế; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ (như Internet Banking, Mobile Banking,...) trong bối cảnh dịch bệnh để hạn chế giao dịch trực tiếp, tạo điều kiện tăng cường tiếp cận tín dụng cho khách hàng…
- Rà soát, nghiên cứu giảm các mức phí trên cơ sở ứng dụng công nghệ thông tin; trong đó, một số ngân hàng đã cắt bỏ nhiều loại phí cho vay như: Phí tư vấn/thu xếp/thẩm định dự án; bỏ phí duy trì hạn mức, điều chỉnh tăng hạn mức, gia hạn hạn mức; không áp dụng các loại phí quản lý tài sản đảm bảo, phí chậm rút vốn, phí hủy rút vốn, phí cơ cấu nợ, phí rút vượt số tiền cam kết;…
- Vận hành Cổng thông tin kết nối khách hàng vay với nhiều tiện ích để kết nối khách hàng vay và TCTD qua website (https://www.cic.gov.vn) và ứng dụng điện thoại thông minh, hỗ trợ khách hàng vay có thể dễ dàng tìm hiểu, lựa chọn các gói tín dụng tại các TCTD.
* Kết quả:
- Tín dụng tăng trưởng tích cực, đáp ứng kịp thời nhu cầu vốn cho nền kinh tế. Ngày 26/11/2021, tín dụng toàn hệ thống tăng 10,27% so với cuối năm 2020, tăng 14,27% so với cùng kỳ 2020.
Đến 22/11/2021, các TCTD đã: (i) Cơ cấu lại thời hạn trả nợ, giữ nguyên nhóm nợ cho khoảng 600.000 khách hàng bị ảnh hưởng bởi dịch với dư nợ trên 283.000 tỷ đồng; Lũy kế giá trị nợ đã cơ cấu từ 23/1/2020 khoảng 580.000 tỷ đồng; (ii) Miễn, giảm, hạ lãi suất cho trên 1,94 triệu khách hàng bị ảnh hưởng bởi dịch với dư nợ hơn 3,81 triệu tỷ đồng; tổng số tiền lãi lũy kế TCTD đã miễn, giảm, hạ cho khách hàng khoảng 32.600 tỷ đồng; (iii) Cho vay mới lãi suất thấp hơn so với trước dịch với doanh số lũy kế đạt trên 7,1 triệu tỷ đồng cho khoảng 1,2 triệu khách hàng.
Để hỗ trợ nền kinh tế trong thời gian tới, NHNN tiếp tục điều hành lãi suất, tín dụng phù hợp với cân đối vĩ mô, lạm phát, diễn biến thị trường và mục tiêu chính sách tiền tệ, tạo điều kiện để giảm chi phí vốn cho người dân, doanh nghiệp và nền kinh tế; khuyến khích các TCTD tiết giảm chi phí để tiếp tục giảm lãi suất cho vay hỗ trợ sản xuất, kinh doanh; điều hành tăng trưởng tín dụng đi đôi với chất lượng tín dụng, đảm bảo cung ứng đầy đủ, kịp thời vốn cho tăng trưởng kinh tế; tiếp tục rà soát cơ chế, thủ tục cho vay phù hợp hơn với thực tiễn thị trường và tình hình mới, nhưng vẫn đảm bảo chất lượng tín dụng, an toàn hệ thống để hỗ trợ các doanh nghiệp được vay vốn ngân hàng thuận lợi.
Trên đây là báo cáo, giải trình của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước về ý kiến của Đại biểu Quốc hội Trịnh Xuân An trong phiên thảo luận Hội trường về kinh tế - xã hội ngày 8-9/11/2021. Trong thời gian tới, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam kính mong tiếp tục nhận được sự quan tâm, ủng hộ hơn nữa của Đại biểu đối với hoạt động của ngành Ngân hàng.
Trân trọng cảm ơn Đại biểu./.