Trước hết, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) xin trân trọng cảm ơn sự quan tâm của Đại biểu Quốc hội Nguyễn Văn Thân, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Thái Bình đối với hoạt động ngân hàng.
Về ý kiến chất vấn của Đại biểu nêu tại Phiên chất vấn và trả lời chất vấn của Đại biểu Quốc hội vào chiều ngày 17/11/2017, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước xin trả lời như sau:
1. Về ý kiến liên quan đến nguồn ngoại tệ huy động được từ người dân, giải pháp để tiếp tục huy động nguồn vốn đó:
Thời gian qua, dưới sự chỉ đạo của Chính phủ, NHNN đã triển khai nhiều giải pháp và phối hợp đồng bộ các công cụ chính sách tiền tệ góp phần kiểm soát lạm phát ở mức thấp, ổn định kinh tế vĩ mô, hỗ trợ tháo gỡ khó khăn cho hoạt động sản xuất kinh doanh. Trong điều hành chính sách tiền tệ, NHNN luôn kiên định mục tiêu giữ ổn định giá trị đồng Việt Nam, nâng cao lợi tức của người nắm giữ VNĐ thông qua việc duy trì mức chênh lệch hợp lý giữa lãi suất tiền gửi VNĐ và USD. Từ đầu năm 2016, NHNN chuyển sang điều hành theo cơ chế tỷ giá trung tâm, cho phép biến động tỷ giá hàng ngày.
Nhờ triển khai đồng bộ các giải pháp trên, tỷ giá và thị trường ngoại tệ đã được giữ ổn định, gần như không còn chênh lệch giữa tỷ giá trên thị trường phi chính thức và thị trường chính thức; tâm lý găm giữ ngoại tệ của tổ chức và dân cư đã giảm đáng kể, tình trạng đô la hóa trong nền kinh tế giảm mạnh. Tỷ lệ tiền gửi ngoại tệ/tổng phương tiện thanh toán giảm từ 11,06% vào cuối năm 2014 xuống 8,43% tại thời điểm 13/10/2017. Từ năm 2016, hệ thống TCTD chuyển từ bán ròng sang mua ròng ngoại tệ từ tổ chức và dân cư, tạo điều kiện cho NHNN mua được lượng lớn ngoại tệ, nâng mức dự trữ ngoại hối Nhà nước lên mức cao nhất từ trước đến nay, đạt khoảng 46 tỷ USD. Như vậy, các giải pháp thu hút ngoại tệ vào hệ thống ngân hàng đã và đang phát huy tác dụng tích cực.
Thời gian tới, NHNN sẽ tiếp tục kiên định với các chính sách đã thực hiện nhằm tạo dựng niềm tin cho người dân, doanh nghiệp, từ đó, nguồn ngoại tệ trong dân sẽ tiếp tục chuyển hóa sang VNĐ để phục vụ sản xuất kinh doanh. Bên cạnh đó, NHNN kiến nghị các Bộ, ngành nghiên cứu phát triển các phân khúc của thị trường tài chính như thị trường trái phiếu công ty, thị trường chứng khoán,... để khuyến khích người dân chuyển sang VNĐ và đưa vào các kênh đầu tư này, qua đó, tăng nguồn đầu tư vào hoạt động sản xuất kinh doanh thay vì nắm giữ ngoại tệ như trước đây.
Việc để một tổ chức không phải TCTD phát hành trái phiếu bằng ngoại tệ có thể gây rủi ro tỷ giá cho tổ chức phát hành vì tổ chức phát hành sẽ phải bán ngoại tệ ra VNĐ phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh; có thể ảnh hưởng đến mục tiêu điều hành chính sách tiền tệ và chủ trương chống đô la hóa của Chính phủ.
2. Về giải pháp tạo điều kiện hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) tiếp cận vốn
Hiện nay, các DNNVV ngoài được hưởng chính sách ưu đãi về trần lãi suất đối với 05 lĩnh vực ưu tiên phát triển, còn được vay vốn theo các chương trình tín dụng đặc thù và tín dụng chính sách như: (i) Chính sách cho vay không có tài sản bảo đảm lên đến 70%-80% để phát triển sản xuất nông nghiệp theo mô hình liên kết, nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao theo Nghị định 55/2015/NĐ-CP; (ii) Chương trình cho vay khuyến khích phát triển nông nghiệp sạch, nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, với lãi suất cho vay ưu đãi thấp hơn từ 0,5%-1,5%/năm so với mức lãi suất cho vay thông thường cùng kỳ hạn; (iii) Các DNNVV sản xuất các sản phẩm công nghiệp hỗ trợ ưu tiên phát triển được vay vốn tối đa 70% vốn đầu tư tại các TCTD trên cơ sở bảo lãnh của các tổ chức bảo lãnh; (iv) Chính sách ưu đãi về lãi suất cho các DNNVV hoạt động tại các địa bàn kinh tế khó khăn.
Bên cạnh các giải pháp về hỗ trợ lãi suất, để tạo điều kiện cho DNNVV tiếp cận vốn tín dụng, NHNN đã chỉ đạo các TCTD cải cách thủ tục hành chính, đổi mới quy trình cho vay theo hướng tiết giảm tối đa thủ tục, giấy tờ cho doanh nghiệp để rút ngắn thời gian giải quyết cho vay. Nhờ đó, thời gian, số lần giao dịch, giấy tờ cần cung cấp của khách hàng đã giảm 20-40%; Một số quy trình/sản phẩm dịch vụ đã giảm 42% số lượng bản gốc mẫu biểu, giảm 45% số lượng chữ ký khách hàng và 48% số lượng chữ ký cán bộ ngân hàng trên hồ sơ.
Các TCTD cũng đã quan tâm nhiều hơn tới các đối tượng khách hàng DNNVV, thiết kế và cung cấp các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng phù hợp hơn đối với đối tượng doanh nghiệp này.
Kết quả cho thấy, tổng dư nợ tín dụng cho DNNVV luôn có sự tăng trưởng qua các năm; tính đến cuối tháng 9/2017, tổng dư nợ tín dụng đối với DNNVV đạt 1.308.532 tỷ đồng, tăng 8,85% so với cuối năm 2016, chiếm trên 21% tổng dư nợ tín dụng toàn nền kinh tế; với trên 200.000 DNNVV còn dư nợ, chiếm trên 40% số DNNVV hiện đang hoạt động.
Tuy nhiên, vẫn còn các DNNVV phản ánh gặp khó khăn trong tiếp cận vốn, nguyên nhân chủ yếu vẫn là do năng lực tài chính còn hạn chế, báo cáo tài chính chưa rõ ràng, minh bạch, các phương án sản xuất kinh doanh chưa chứng minh được tính hiệu quả và bảo toàn vốn.
Để tiếp tục tạo điều kiện, hỗ trợ cho đối tượng DNNVV tiếp cận vốn tín dụng, trong thời gian tới NHNN sẽ tiếp tục chú trọng triển khai các nhiệm vụ và giải pháp tại Kế hoạch hành động của ngành ngân hàng góp phần cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, hỗ trợ và phát triển doanh; tạo điều kiện thuận lợi cho các DNNVV tiếp cận vốn tín dụng; tiếp tục phối hợp với Bộ Tài chính xây dựng Nghị định về tổ chức và hoạt động của Quỹ bảo lãnh tín dụng cho DNNVV nhằm hoàn thiện chính sách bảo lãnh cho DNNVV phù hợp với thực tiễn và mục tiêu hỗ trợ DNNVV, khuyến khích các TCTD mở rộng cho vay đối với DNNVV; đồng thời, phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư trong xây dựng và hoàn thiện các Nghị định hướng dẫn Luật DNNVV vừa được Quốc hội thông qua.
Trên đây là ý kiến trả lời của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước về nội dung chất vấn của Đại biểu Quốc hội Nguyễn Văn Thân. Thống đốc Ngân hàng Nhà nước mong tiếp tục nhận được sự quan tâm của Đại biểu đối với hoạt động ngân hàng.