Kể từ 01/07/2024, các giao dịch thanh toán trực tuyến từ 10 triệu đồng/ lần, từ 20 triệu đồng/ngày phải được xác thực bằng thông tin sinh trắc học. Và bắt đầu từ 01/01/2025, chủ tài khoản thanh toán, thẻ ngân hàng, ví điện tử là cá nhân chỉ được thực hiện rút tiền, giao dịch thanh toán bằng phương tiện điện tử sau khi đã hoàn thành việc đối chiếu thông tin sinh trắc học. Đây được xem là những biện pháp cần thiết giúp khách hàng, người dân bảo vệ an toàn hơn “ví tiền” của mình trước các hành vi lừa đảo, gian lận tài chính trên không gian mạng.
Bảo vệ khách hàng tốt hơn
Các tiến bộ công nghệ thanh toán thời gian qua một mặt đã giúp khách hàng giao dịch nhanh chóng, thuận tiện hơn nhưng mặt khác cũng kéo theo những rủi ro tiềm ẩn về an ninh, an toàn dịch vụ nếu người sử dụng không được trang bị kiến thức, kỹ năng giao dịch an toàn và có lớp “phòng thủ” công nghệ hỗ trợ đắc lực hơn.
Thực trạng lừa đảo và gian lận trên không gian mạng cũng ngày càng phổ biến, tinh vi hơn và đáng báo động trên toàn thế giới - ngay cả tại các nền kinh tế phát triển. Theo báo cáo của Ủy ban Thương mại Liên bang Hoa kỳ (Federal Trade Commission - FTC), trong năm 2023 đã có 2,6 triệu báo cáo về gian lận, lừa đảo thanh toán, với tổng thiệt hại khoảng hơn 10 tỷ USD. Còn tại Việt Nam, theo số liệu của Bộ Công an(1), tổng số tiền người dân bị lừa đảo trên mạng năm 2023 khoảng từ 8.000 đến 10.000 tỉ đồng.
Do đó, việc cân bằng giữa sự tiện lợi với đảm bảo an toàn, bảo mật là bài toán khó cần lời “giải”, nhất là trong bối cảnh dịch chuyển xu hướng thanh toán trên môi trường số của khách hàng cũng như sự phát triển ngày càng tinh vi của các tác nhân xấu và tội phạm công nghệ.
Để bảo vệ khách hàng sử dụng dịch vụ ngân hàng tốt hơn trước tình trạng lừa đảo, gian lận qua mạng mà vẫn tối ưu “trải nghiệm” người dùng, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã triển khai áp dụng đối chiếu thông tin sinh trắc học trong thanh toán trực tuyến và thanh toán thẻ ngân hàng. Theo đó, ngày 18/12/2023 Thống đốc NHNN đã ban hành Quyết định số 2345/QĐ-NHNN quy định từ 01/7/2024 các giao dịch thanh toán trực tuyến từ 10 triệu đồng/lần, từ 20 triệu đồng/ngày phải được đối chiếu thông tin bằng thông tin sinh trắc học.
Chỉ sau 01 tháng triển khai, Quyết định 2345 đã cho thấy hiệu quả rõ rệt. Tính riêng trong tháng 8/2024, số vụ việc gian lận trên toàn ngành ngân hàng được ghi nhận đã giảm 50% (700 vụ) so với trung bình của 7 tháng đầu năm 2024. Số lượng tài khoản liên quan đến lừa đảo, gian lận được sử dụng trong tháng 8 chỉ còn khoảng 682 tài khoản, giảm khoảng 72% so với số lượng trung bình 7 tháng đầu năm 2024. Sau hơn 3 tháng triển khai, số lượng vụ lừa đảo đã giảm đến 50%, số lượng tài khoản nhận tiền lừa đảo cũng giảm trên 70% so với trung bình 7 tháng năm 2024. Một số đơn vị đã không phát sinh vụ việc lừa đảo, gian lận trong tháng 8 và tháng 9.
Như vậy, việc áp dụng quy định này bước đầu đã phát huy tác dụng tích cực trong việc bảo vệ quyền lợi của khách hàng, đảm bảo chính chủ khi sử dụng các dịch vụ liên quan đến tài khoản thanh toán, thẻ ngân hàng, ví điện tử; nhờ đó, góp phần hạn chế tình trạng lừa đảo, gian lận chuyển tiền vào các tài khoản, thẻ, ví mua, bán, thuê, mượn của các đối tượng lừa đảo.
Nhằm tiếp tục tăng cường bảo vệ khách hàng trước hành vi gian lận, lừa đảo, tiếp theo Quyết định 2345, NHNN đã ban hành một loạt quy định về mở và sử dụng tài khoản thanh toán, thẻ ngân hàng, ví điện tử (gồm: Thông tư 17/2024/TT-NHNN, Thông tư 18/2024/TT-NHNN, Thông tư 40/20024/TT-NHNN). Theo đó, kể từ ngày 01/01/2025, chủ tài khoản thanh toán, thẻ ngân hàng, ví điện tử là cá nhân phải đối chiếu thông tin sinh trắc học để thực hiện rút tiền, giao dịch thanh toán bằng phương tiện điện tử.
Nâng cao trách nhiệm quản lý rủi ro
Điểm chung của các quy định nêu trên là nhằm kiểm tra, xác minh thông tin sinh trắc học của chủ tài khoản, chủ thẻ, chủ ví, để đảm bảo các “ví tiền” này được mở và sử dụng bởi chính chủ, góp phần hạn chế việc tội phạm sử dụng giấy tờ tùy thân giả mạo, không chính chủ để mở và thực hiện giao dịch qua tài khoản, ví điện tử, thẻ ngân hàng.
Các quy định này cũng nhằm bảo đảm tính pháp lý của giấy tờ tùy thân của khách hàng, nâng cao trách nhiệm của ngân hàng, tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán cũng như của khách hàng trong việc quản lý rủi ro về thông tin cá nhân và đảm bảo an ninh, bảo mật trong quá trình sử dụng các “ví tiền” trực tuyến.
Rõ ràng, khi các mối đe dọa từ tội phạm mạng và các hành vi lừa đảo ngày càng gia tăng, việc tự bảo mật tài khoản thanh toán, thẻ ngân hàng hay ví điện tử của khách hàng là cần thiết để tránh các trò lừa đảo và đánh cắp danh tính. Đây là lúc đối chiếu thông tin đóng vai trò là phương thức đáng tin cậy và hiệu quả, là “bức tường thành” để xác minh “chính chủ” và ngăn chặn việc truy cập trái phép vào tài sản của khách hàng, cung cấp một lớp bảo vệ không thể thiếu để giảm thiểu rủi ro liên quan đến các hành vi gian lận, mang lại sự yên tâm cho người sử dụng dịch vụ.
Hơn ai hết, khách hàng cần nâng cao ý thức bảo vệ quyền lợi tài sản của mình, đơn giản chỉ là cập nhật căn cước công dân gắn chíp và đối chiếu thông tin sinh trắc học sớm trước thời điểm 01/01/2025, giúp bảo vệ tài sản của mình an toàn hơn. Bằng cách xác minh quyền sở hữu và tính hợp pháp của tài khoản thanh toán, thẻ ngân hàng, ví điện tử trên không gian mạng, “bức tường thành” xác thực sinh trắc học này có thể giảm thiểu rõ rệt nguy cơ xâm nhập trái phép và thiệt hại tài chính cho khách hàng.
Những con số về vụ việc gian lận được ghi nhận trong tháng 8/2024 vừa qua đã minh chứng cho hiệu quả của chính sách đối chiếu thông tin sinh trắc học trong giao dịch trực tuyến. Các chính sách mới tại Thông tư 17, 18 và 40 trên đây cũng thể hiện sự nhất quán của NHNN trong việc triển khai áp dụng các biện pháp nghiệp vụ và kỹ thuật công nghệ để bảo vệ tốt nhất quyền lợi của khách hàng trên không gian mạng. Sau ngày 01/01/2025, nếu chưa thực hiện đối chiếu thông tin sinh trắc học hoặc điện thoại chưa có giao tiếp trường gần (NFC) thì khách hàng có thể đến thực hiện giao dịch tại quầy, được nhân viên hỗ trợ để giao dịch trực tuyến bình thường.
Tại thời điểm 01/07/2024 khi chính sách mới tại Quyết định 2345 có hiệu lực, có thời điểm dịch vụ đối chiếu thông tin sinh trắc học tại một số ngân hàng bị gián đoạn do lượng truy cập lớn. Do đó, khách hàng nên ý thức việc bảo vệ mình bằng cách chuẩn bị sớm, thực hiện đối chiếu thông tin sinh trắc học và cập nhật căn cước công dân gắn chíp trước thời điểm 01/01/2025 để tuân thủ quy định tại Thông tư 17, 18 và 40; đồng thời cũng tránh phải chờ đợi do dịch vụ online có thể bị gián đoạn. Khách hàng có thể cập nhật tự động bằng phần mềm của ngân hàng, tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán hoặc liên hệ với nhân viên của tổ chức cung ứng dịch vụ hoặc ra quầy để được hỗ trợ trực tiếp, đảm bảo giao dịch trực tuyến của tài khoản thanh toán, thẻ ngân hàng, ví điện tử của mình không bị gián đoạn.
TT
(1) Công bố tại hội thảo “Phòng, chống lừa đảo trên không gian mạng” do Hiệp hội An ninh mạng quốc gia tổ chức ngày 13/5/2024.